BONSAI HASTALIKLARI - Zararlılar
Son güncelleme: 17.12.2007 19:17
-
BONSAI HASTALIKLARI
Hastalıklar ve Zararlılar
Bitkiler de insanlar gibidir. Kendilerini ne kadar rahat hissederlerse o kadar az hasta olurlar. Doğal dirençleri onları hastalıklardan ve böceklerden korur. Ancak zayıf hava akışına, yüksek sıcaklıklara veya kötü bakıma (ki bazen önlenemez) maruz kaldıklarında mantarların ya da zararlıların ağına düşmekten kurtulamazlar. Önlem almak (dikkatli olmak ve bakımı iyi yapmak) bonsainiz için en iyi ilaçtır.
Bununla birlikte, bazen en uzman şekilde bakılan bitkiler dahi hastalanabilirler. Aşağıda en çok bilinen bonsai hastalıkları ve zararlılarının bir listesi yer almaktadır. Bu bilgileri kullanarak en erken ve etkili mücadeleyi yapabilirsiniz. Şanslıyız ki doğa ve bitki severler için hastalıklarla organik ve biyolojik yöntemleri kullanarak mücadele etmek artık daha kolay. Çünkü doğal ya da çevre dostu bir çok hazır ilaç kolayca bulunabiliyor.
Toz Küfü (Powdery Mildew)
Yaprakların üstünde meydana gelen bir mantar hastalığıdır. Genelde düşük hava akımından ya da buharlaşmanın mümkün olmadığı akşamın geç saatlerinde bitkiye su püskürtülmesi nedeniyle meydana gelir. Gerçek küf içerisinde çok fazla nitrojen bulunan bir gübreden de kaynaklanabilir. Mümkünse bitkinizi doğal bir antiküf mantar ilacı ile tedavi edin.
Downy Mildew (Çim Küfü)
Yaprakların alt tarafında, üzerinde sarı noktalar bulunan gri bölgeler oluşur. Bonsainin bulunduğu ortamdaki hava sirkülasyonu veya nem oranı iyi değilse ve topraktaki su oranı fazlaysa meydana gelir. Tedavi için bitkiyi daha iyi hava akımının olduğu bir yere yerleştirip kısa süre içerisinde üzerine mantar ilacı sıkın. 1 yemek kaşığı sodyum bikarbonatı (15ml) 2 yemek kaşığı bahçıvan yağı (horticultural oil'in Türkçesi ne olabilir ki) ile birlikte 1 litre suyun içinde eritip her iki tür mantar için de ilaç (püskürterek) olarak kullanabilirsiniz. Bazı bitkiler sprey yapıldıktan sonra hassas (photosensitive sözlüklerde yazmıyor) olabiliyorlar. O yüzden bu receteyi kullanmadan önce fidanlıklara danışın.
Kolorosiz (Chlorosis)
Bonsainizin yapraklarının damarları yeşilken yaprakları sararıyorsa koloroz olumş demektir. Demir eksikliğinden kaynaklanan bu rahatsızlık suya CHELATED demir takviyesi yaparak giderilebilir.
İsli Küf (Sooty Mold)
Özellikle daha yaşlı yapraklarda siyah, is/kuruma benzer bir tortu görülür ve sadece bonsainin bir tarafında oluşur. Bu mantar genellikle yaprak bitleri tarafından saldırıya uğradıktan sonra oluşur. Mantar bu yaprak/bitki bitlerinin salgıladığı sıvının üzerinde gelişir. Bonsainizi bire bir bitkiye sıktığınız bir ilaçla (contact insecticide) tedavi edin.
Kök Çürümesi (Root Rot)
Toprağın dibinde suyun uzun süre kalması veya çok ağır gübreleme nedeniyle meydana gelir. Yaprakların renk kaybetmesine ve dalların kırılmasına yol açar. Kahverengileşmiş veya lapa gibi olmuş sorunlu kökler ve kök lifleri kesilerek alınmalıdır. Köklerin hastalıklı bölgeleri kesildikten sonra bonsainin yeni bir toprağa ekilip sulamasına dikkat edilmelidir. Bunu takip eden birkaç hafta boyunca su miktarının düşürülüp suyu bünyesine almasını sağlayacak köklerin oluşması gerekmektedir. En az 8 hafta boyunca bonsainizi gübrelemeyin. Ayrıca bu iyileşme döneminde bitkiyi direk güneş ışığına maruz bırakmayın.
Pas (Rust)
Mantar türü bir hastalık olan pas hastalığında, yaprakların alt tarafında, turuncu veya kahverengi izler ve hatta kabarcıklar oluşur ve bunlar daha sonra kıvrılıp dökülür. İzler ve kabarcıklar, sıcak-nemli ortamlarda çabucak gelişen Phragmidium mantarından hastalık kapılması nedeniyle meydana gelir. Aşırı potasyum verilmesi pas oluşumunu hızlandırır.
Siyah Nokta (Black Spot)
Siyah nokta bir diğer tehlikeli mantar türüdür ve genellikle yapraklara (Karaağaçları/Elm ise özellikle sever) zarar verir. Yapraklar giderek siyah noktalarla kaplanmaya başlar ve sonunda kıvrılıp büzüşerek düşerler. Önlemeye yönelik olarak genel amaçlı bir mantar ilacı kullanmak genelde siyah noktalarla karşılaşmanızı önler. Eğer bonsainizde bu hastalığı tespit etmişseniz sülfür veya mancozeb (ne demek bilmiyorum) temelli bir ürün işinize yarayacaktır.
Yetersiz Beslenmeden Kaynaklanan Hastalıklar
- Potasyum eksikliği nedeniyle yaprakların kenarları sararıp büzüşerek düşebilir.
- Nitrojen eksikliği fotosentezi engelleyerek yaprakların solmasına ve bitkinin sap kısımlarında kahverengi lekelere neden olabilir.
- Magnezyum eksikliği bitkinin çiçeklenme sürecini etkileyerek çiçeklerin seyrekleşmesine sebep olabilir. Ayrıca yaprakların hafifçe sararmasına da yol açar.
- Fosfor eksikliği de çiçeklenmeyi sınırlandırıp yaprakların (yeşil kalsalar dahi) erkenden dökülmesine sebebiyet verebilir.
Yukarıdaki maddelerin eksikliğinden kaynaklanan tüm hastalıklar doğru ve dengeli bir gübreleme programıyla tedavi edilebilir. Doğru gübreyi kullanmanın önemi de burada ortaya çıkar.
Gübre seçimi, her bir ağacınızın neye ihtiyacı olduğu ve gelişme sürecinin nasıl işlediği konuları hesaba katılarak yapılmalıdır.
Pamukçuk (Canker)
Bir mantar türü hastalıktan çok bakteriyel hastalıktır. Ağaç kabuğunun şişmesi ve CALLOSITY (sertleşme olabilir ama tam tercümesini bulamadım) şeklinde kendini gösterir. Hastalıklı aletler kullanarak yapılan budamalardan sonra ortaya çıkar. Bu da aşılama bıçaklarının veya bahçıvan makaslarının ağızlarının kullanılmadan önce ateşten geçirilmesinin ne kadar akıllıca olduğunu gösterir. Pamukçuğu kontrol edebilmenin tek yolu hastalıklı bölgeyi kesmektir (dalı veya hastalıklı kesimi kesmek). Kestiğiniz bölgeleri kesim macunu sürerek kapatmayı unutmayın ki hem yaraları daha çabuk iyileşsin hem de tekrar aynı yerden mikrop kapmasın. Kesilen bölümü hemen yakmak ve kullanılan aleti temizlemek de çok önemlidir.
Virüs Kaynaklı Hastalıklar
Diğer hastalıklara göre nadiren karşılaştığımız bu hastalıkları durdurmanın tek yolu hastalanmış bölgeyi kesmektir ki böylece diğer ağaçlara da yayılmasını ve bir salgın halini almasını önleyebiliriz.
Bitkiler açısından şüphesiz en tehlikeli virüs kaynaklı hastalık mozaiktir. Mozaik, yapraklardaki yeşil ve sarı çizgiler veya buna benzer şekillerle yaprağın damarları boyunca kendini gösterir ve sonunda yapraklar büzülür, kurur ve düşer.
Zararlı böceklerle yararlı böcekler kullanılarak da başarıyla mücadele edilebilir. Özellikle erken teşhis yapıldığı zaman. Zararlı böceklerin doğal düşmanları olan böcekleri kullanmak bahçe işleri ile uğraşanlar için ilk başta kabul edilmesi zor bir konudur. Fakat zararlılarla mücadelede bu doğal süreci fark ettiklerinde yöntemin etkinliği karşısında ikna olmaktadırlar.
Bu yaklaşımın altında yatan temel felsefe organizmaları kendi arasında kavga ettirmektir. Zararlı böceklerin doğal düşmanlarını kullanarak üremeleri engellenebilir. Ancak bu doğal düşman olmadığı zaman kolayca üreyip ağacınızın sonunu hazırlayabilirler.
Yararlı böcekleri/yırtıcıları kullanırken bilmeniz gereken nokta bunların yiyecekleri (zararlı böcekler) olduğu sürece yaşayacakları, bitince bunların da ortadan kaybolacaklarıdır.
Bu yöntemin işe yaraması için sıcaklık en az 18ºC (64ºF) olmalıdır. Ayrıca bu yöntemin kimyasallarla mücadele etmek kadar hızlı işlemeyeceğini eklememiz gerekiyor. Sabırlı olun, bonsai ile uğraşmak zaten sabır işidir. Şimdi bazı bilinen zararlı böcek türlerini inceleyelim.
Yaprak Bitleri (Aphid)
Genelde yaprakların alt taraflarında ya da yeni çıkan bir tomurcukta bulunurlar. Tam manasıyla bitkilerin hayatını emerek bitirirler. Çoğu zaman kurtulmak için bonsainize bir duş yaptırmak faydalı olacaktır. Eğer işe yaramazsa bonsainizi içerisinde pyrethrum bulunan bir ilaç (örneğin Metasytox) püskürterek ilaçlayın. Eğer doğal düşmanlarını kullanmak istiyorsanız 'yaprak biti aslanı' olarak bilinen dantel kanatlı larvalar (Lacewing larvae) kullanarak başarıya ulaşabilirsiniz. Ayrıca sarı not kağıtları (arkası yapıştırıcılı olanlar) uçan yaprak bitlerine karşı etkilidir. Sarı renk böcekleri etkiler ve kağıdın üstüne konan böcekler buraya yapışıp kalır.
Scale (Türkçe uygun bir karşılığını bulamadım)
Küçük, kahverengi bir böcektir ve yaprak altlarında ya da gövde üzerinde tümsek şeklinde bir izmiş gibi görünürler. Çoğunlukla tırnakla ya da bir kürdan yardımıyla yok edilebilir. Ya da metile ispirtoya (methylated spirit) batırılmış bir pamuğu üstlerine ve etraflarına sürebilirsiniz. Faydası olmazsa beklemiş yağ (dormant oil) veya borax ve gazyağı (kerosene) karışımı içeren bir bahçe spreyini püskürtebilirsiniz.
Örümcek Kenesi/Akarı (Spider Mite)
Sararan yaprakları çevreleyen ağlar oluşursa anlayın ki bu böcek ağacınızdadır. Elinizdeki beyaz bir kağıdın üstünde ağacı sallarsanız kağıdın üstüne düşen akarları/keneleri görebilirsiniz. Genelde kırmızı renkli toz ya da paprika (bir çeşit kırmızı renkli toz baharat) gibi görünürler, bazen de kahverengi ya da sarı olabilirler. Bu böcekleri bir büyüteçle de görebilirsiniz ve kurtulmak isterseniz Metasystox (oxydemeton-methyl) veya Pentac (dienochlor) ya da bir akar ilacı kullanabilirsiniz. Örümcek akarları erken fark ederseniz ya da iyileşmelerinden sonra koruyucu amaçlı kullanmak isterseniz, örümcek akarların doğal düşmanı olan yırtıcı akarları (predatory mite) kullanabilirsiniz.
Bahar Kuyruğu (Springtail)
Toprağın içinde veya üstünde yaşarlar. Zıplayarak hareket ederler. Tek bir tanesinin bulunması oldukça yararlı sayılabilir ama çoğaldıkları zaman köklere saldırarak zararlı olurlar. Sadece ıslak toprak içerisinde çoğalırlar ve başa çıkmak için evde kullanılan spreylerden (sıradan böcek ilaçları) yararlanılabilir.
Beyaz Sinek (Whitefly)
Genelde Sageretia, pomegranate ve Hibiscus'larda bulunur. En iyi, taze hava akışının olmadığı ve kuru alanlarda gelişirler. Larva ve yumurtaları genelde yaprakların altlarında saklanır. Bazen yaprakların üstünde sarı serpinti şeklinde lekeler görünür. Doğal düşmanları ichneumon eşekarısıdır (ichneumon wasp). Ayrıca petrol bazlı (oil emulsion'u ben böyle çevirdim) veya direk üstlerine sıkılacak türde diğer böcek ilaçları ile
Un Böceği (Mealy Bug)
Dalların, yeni sürgünlerin ve yaprakların üst kısımlarında duran pamuk toplarına benzerler. Bunların içlerinde küçük böcekler saklanırlar ve mumumsu bir tabakayla kaplı muhafaza içinde yırtıcı böceklerden korunmuş olurlar. Hastalıklı bonsainizi pyrethrum spreyi kullanarak tedavi edebilirsiniz. Bunların doğal düşmanları yoktur.
Kök Un Böcekleri (Root Mealy Bug)
Yaprakların sararmasına ve sıklıkla bonsainin ölümüne sebep olur. Bonsainizi saksısından çıkarıp köklerini incelediğinizde beyaz/gri renkli, pamuk yığınlarına benzeyen şeyler görürseniz ağacınız bu böceklerin saldırısına uğramış demektir. Tedavi için 'diazinon' kullanabilirsiniz, eğer durum ağırsa toprağı sulandırılmış 'Metasystox' ile sulayabilirsiniz.
Tırtıl (Caterpillar)
Tırtılların birçok türü vardır ve hepsi de yapraklar konusunda acayip iştahlı hayvanlardır. Bonsailerin yapraklarına, kimi zaman tümden yok etmeye varacak kadar ağır saldırılarda bulunurlar.
Bazıları gün ışığında ortaya çıkmadan önce yaprakların altındaki kozalarında saklanırlar. Kendilerini ipeksi ağların içine sardıklarından diğer adları 'tortrix tırtılı' (tortrix caterpillar-ne demekse)dır. Bazen de yaprak ve çiçek tomurcuklarında gelişirler.
Tırtılları yok etmek, bazen böcek ilaçlarına dayanıklı olabildiklerinden her zaman kolay olmaz. Gördüğünüz yerde elle toplayıp, yok edin. Yapraklarda uzun süre kalan pudra tipi bir ilaç, bunların yiyerek ilacı almasına neden olacağı için güzel sonuç verebilir. Ağacın tabanına yerleştirilmiş bir miktar yapıştırıcı da bunları yakalamak için yararlı olabilir. Böylece güvelerin sonbahar akşamlarında yapraklara tırmanıp yumurta bırakmalarının da önüne geçilmiş olacaktır.
Böcek Larvaları (Insect Larvae)
Bazı böcekler bonsai toprağıa, özellikle kök sistemine yumurtalarını bırakabilirler. Yumurtadan yeni çıkan larvalar taze köklere fazlasıyla düşkündürler ve büyük bir iştahla bunları silip süpürerek ağacın gelişmesini sekteye uğratırlar. Bu yüzden saksı değişimlerinde gözünüzü açık tutup gördüğünüz böcek larvalarını elinizle yok edin. Ayrıca bunlara karşı HCH türü bir ilaç da kullanabilirsiniz.
Karıncalar (Ant)
Karıncalar birkaç bakımda uğraşması çetin böceklerdir. Yaprak/bitki bitlerine olan düşkünlüklerinden dolayı (bu böceklerin çıkardıkları salgılarla da beslenirler), aslında bu bitleri 'işledikleri' söylenebilir. Bitleri bir bitkiden diğerine taşıyıp onları uğurböceği gibi düşmanlarından korurlar. Bu dostlarına ve besinlerine yakın olmak için toprağın içinde köklerin etrafında yuvalar yaparak ve tüneller kazarak kök sistemini perişan ederler. Kurtulmanın tek çaresi kök sistemlerinin süt kısımlarında bunlar için tuzaklar kurmaktır. Eğer kök yumağının içerisinde yuvalanmışlarsa ağacı saksısından çıkarıp köklerini taramak ve görülen yuvaları hemen yok etmek gerekir. Bu şekilde de kolayca ortadan kaldırılabilirler.
Bonsainize yönelik böcek saldırıları ile uğraşırken aklınızda kalması gereken şunları aklınızda tutun: Nerede toprak varsa orada hayat vardır ve Hareket eden herşey tehlikeli değildir. Gün geçtikçe daha dikkatli gözleriniz olacak ve neyin zararlı olup neyin olmadığını anlayabileceksiniz. Bazı ağaç türleri bazı ilaçlara kötü tepki vermektedirler. Bu yüzden ilaç kullanmadan önce uzmanından bilgi alın.
Bir tedaviyi uygulamaya başladığınızda savaşı kazandığınızı düşünüp hemen uygulamayı kesmeyin. Hastalık ya da böceğin etkileri geçse de en azından 2-3 kere daha tedaviye devam edin. Böylece bazı böceklerin arkalarında bıraktıkları yumurtaların da yok olduğundan emin olabilirsiniz.
Bütün böcek ilaçlarının ve diğer kimyasalların üzerlerinin güzelce işaretlenmiş, içerikleri yazılmış olarak şişelerinde, çocukların ve evcil hayvanlarınızın ulaşamayacağı yerlerde saklayın. İlaçların talimatlarını iyice okuyun ve kimyasalları uygularken diğer insanları ve evcil hayvanları ortamdan uzaklaştırın. İyi havalanmış bir ortamda püskürtme yapın. Kendinizi maske ve eldivenle koruyun.
Kaynak: www.herbs2000.com/flowers/b_diseases.htm
Çevirenin Notu: Şimdiye kadarki çevirilerim arasında beni en çok zorlayanı bu oldu. Elimden geldiğince düzgün bir çeviri yapmaya çalıştım ancak bazı terimlerin Türkçe karşılıklarını bulmak neredeyse imkansızdı. Özellikle böcek ve hastalık isimlerinde yanlışlıkların olduğunun farkındayım ancak bunların Türk botanik sözlüğündeki doğru karşılıklarını bulacak kadar kaynak ve bilgim yeterli değil. Zaten bu yüzden de özellikle tür ve özel isimlerde parantez içinde makaledeki orijinal kelimelere yer verdim. Bu yanlışlıkları mazur görmeniz dileğiyle. Umarım faydalı olmuştur.
Çeviri: Erkan Aktaşgül
- BONSAI HASTALIKLARI - Zararlılar Konusuna Benzer Konular
- Diş Hastalıkları 11.08.2004
- Göz ve göz hastaliklari 11.08.2004
- Kalp Hastaliklari 11.08.2004
- Diş ve dişeti hastalıkları 13.10.2004
- DUA HASTALIKLARI IYILESTIRIR MI ! 19.10.2004
- Plastik Gıda Ambalajı 17.12.2007 19:17