Karbonatlı kayaçlar
Son güncelleme: 29.09.2022 20:50
-
KALSİT (CaCO3):
Kristallografi: Trigonal, kristaller son derece değişken ve çoğunlukla karmaşıktır. Günümüze kadar 300 çeşit şekil tanımı yapılmıştır. Kalsitte ikizlenme çok sık izlenir. Kalsit genellikle kristal halde, agrega, ince ve kaba taneli, kompakt, toprağımsı, sarkıt, dikit, oolitik veya pizolitik şekillerde bulunur.
Fiziksel Özellikleri: Mükemmel dilinimlidir. Sertlik 3, yoğunluk 2.7 dir. Parıltısı cam parlaklığından toprağımsıya kadar değişir. Renk genellikle beyaz veya renksiz yada içerdiği yabancı maddelere göre gri, kırmızı, yeşil, mavi, sarı, kahve ve siyah olabilir. Saydam ve yarı saydamdır. Çift kırıcı özelliğe sahiptir. Saf ve saydam kalsit türüne İzlanda Spatı denir.
Bileşimi: %56.0 CaO ve %44.0 C02 içerir. Bazen Mn, Fe ve Zn kısmen Kalsiyum yerine geçebilir. Bu nedenle rodokrozit, siderit ve smithsonit ile katı eriyik yapar, kalsiyum yerine Mg sınırlı olarak geçer. Mg miktarı artmasıyla dolomit CaMg(CO3)2 gelişir.
Tanınması: Sertliği, rombuedrik dilinimi, açık rengi, camsı parıltısı ve soğuk asit HC1 de tepkimeye girip köpürmesi ile tanınır. Dolomit sıcak HC1' de köpürür.
Bulunuşu: Çok yaygın bulunan bir mineraldir. Mikro ve spar şeklindeki kristalleriyle kireçtaşlarının ana mineralidir. Pek çok kabuklu hayvanların kavkısında yapıcı malzeme olarak bulunur. Kimyasal olarak deniz suyundan çökelir. Evaporotik olarak travertenlerde ve kireçli sulardan çökelerek sarkıt ve dikitler de bulunur. Volkanik kayaçlar içindeki gaz boşluklarında bulunur. Hidrotermal damarlarda gang minerali olarak görülür. Oniks türü mermerler de kalsit ve aragonitten oluşan damarlı kayaçlardır.
DOLOMİT CaMg(CO3)2:
Kristallografi: Trigonal, kristaller genellikle rombuedrik ve kıvrımlı yüzeyler şeklinde, Bazen semer şeklinde oluşur, iri ve ince taneli, kompakt, masif ve agrega şeklinde bulunur.
Fiziksel Özellikleri: Mükemmel dilinimli, sertlik 3.5-4 yoğunluk 2.9 dur. Camsı parıltılı, Bazen inci parıltılıdır, renk genellikle pembemsi, Bazen renksiz, beyaz, gri ve yeşil kahve veya siyah olabilir.
Bileşimi: %30.4 CaO, %21.7 MgO ve %47.9 C02 içerir. Normal dolomitlerde CaCO3/MgCO3 oranı 1/1 dir. Fakat bu oran Bazen yerine göre azalma veya çoğalma seklinde değişiklik gösterir. Mg yerine Fe geçmesiyle Ankerite kovuşan bir seri oluşturur.
Tanınması: Rombuedr kristalleri ve el pembemsi rengi ile tanınır. Soğuk HC1' de yavaş, sıcak HCl'de hızlı tepkime verir. Kalsite benzer.
Bulunuşu: Dolomit yaygın olarak görülen bir mineraldir. Magnezyumlu eriyiklerin kireçtaşlarıyla metazomatik işlevleri sonucunda oluşur. Bazı dolomitlerin çökel kayaçlardaki kalsitin magnezyum almasıyla geliştiği varsayılır. Ayrıca hidrotermal olarak pek çok damarlarda özellikle kurşun-çinko ile beraber kalkerler içinde bulunur, fluorit, kalsit, barit ve siderit dolomite eşlik eder.
ARAGONİT (CaCO3):
Kristallografi: Ortorombik, kristalleri genellikle ışınsal, prizmatik ve ince uzun piramidler şeklindedir. Asiküler olan bu kristaller demetler halinde genellikle ışınsal gruplar oluştururlar, ikizleri çok yaygındır. Genellikle tekrarlanmış ikizlenme yüzeyine göre yapışma ikizleri ve grik ikizlenme gösterir.
Fiziksel Özellikler: Sertlik 3.5-4, yoğunluk 2.9 dur. Camsı parıltılı, renksiz, gri, beyaz, açık sarımsı renkte, saydam ve yarısaydamdır.
Bileşimi: %56 CaO ve %44 C02 içerir. Aragonit kalsitle polimorfdur. Ca yerine Sr, Pb ve Zn geçebilir. Aragonit kalsite nazaran duraysızdır. Açık havada ısıtılırsa 400 °C ta kalsite dönüşür. Dönüşüm karbonat çözeltisinde oda sıcaklığında da oluşabilir.
Tanınması: Kalsitten rombuedr diliniminin yokluğu ve asiküler kristal şekli ile ayrılır. HCl' de köpürür.
Bulunuşu: Aragonit kalsit kadar yaygın değildir. Genellikle kalsite göre daha yüksek sıcaklıklarda oluşur, inciye benzeyen pek çok hayvan kabuğu ve incinin kendisi aragonitten yapılıdır. Aragonit sıcak su kaynaklarında, serpantinit ve bazaltlarda kabuklar halinde veya boşluklarda bulunur. Ayrıca bazı damar ve boşluklarda kalsit ve dolomit ile beraber, oksidasyon zonlarında ise ikincil mineral olarak gelişen smithsonit ve malakit gibi minerallerle birlikte görülür.
- Karbonatlı kayaçlar Konusuna Benzer Konular
- Kayaç nedir? Çeşitleri ve özellikleri nelerdir? Kayaçlar nasıl oluşur? Resimler 25.10.2008
- Tortul Kayaçların Oluşumu 01.05.2009
- Karbonatlı Çörek 08.10.2009
- Karbonatlı Suyun Faydaları 11.01.2010
- Karbonatin-Karbonatli Suyun Faydalari 11.01.2010
- Plastik Gıda Ambalajı 29.09.2022 20:50