1. Ana Sayfa
  2. Sağlık
  3. Spor Yaralanması Nedir

Spor Yaralanması Nedir

Son güncelleme: 13.06.2010 18:29
SU-PERISI SU-PERISI foto
  • Spor yaralanmaları riskini artıran nedenler - spor yaralanmaları nelerdir - Spor yaralanmalarını önleyici önlemler - Hangi spor dalında hangi yaralanmalar daha sıktır

    SPOR YARALANMASI NEDİR?
    Bir sportif faaliyet esnasında Vücudun tamamının veya bir bölümünün, dokuların karşılayamayacağı bir dirençle karşılaşması sonucu, dokuların dayanıklılık sınırını aşılmasıyla ortaya çıkan hasarlara spor yaralanmaları denir.
    Bununla birlikte günlük etkinlikler sırasında oluşabilecek bazı yaralanmalar da oluşma mekanizması olarak sportif zorlanmalara benzediği için bu tür yaralanmalar da spor yaralanmaları olarak değerlendirebilinir.

    Spor yaralanmaları riskini artıran nedenler nelerdir?
    Sporcuya bağlı nedenler:
    - Yaş ve cinsiyet
    -Seçilen spor dalına uygun olmayan beden yapısı
    -Fiziksel eksiklikler (kas zayıflığı,eklem kısıtlılığı vb.)
    -Psikolojik faktörler (risk kabullenme, aşırı motivasyon vb.)
    -Geçirilmiş ve tam tedavi edilmemiş sakatlıklar
    -Yetersiz antrenman veya aşırı yüklenme

    Sporcu dışı nedenler : - kötü zemin ve hava koşulları
    -kalitesiz veya uygun olmayan sportif malzeme kullanma
    -kurallara uymama
    -Kötü antrenman programı
    -Sağlık ekibiyle kordinasyon eksikliği

    Spor yaralanmalarını önleyici önlemler nelerdir?

    Sporcuya ait önlemler :
    -Sporcu sağlıklı ve düzenli bir yaşam sürülmeli. Uykusuz ve yorgun olup dengeli beslenemeyen bir sporcunun sakatlanma olasılığı daha yüksektir.
    -peryodik sağlık kontrolleri yapılmalı. Kansızlık ,enfeksiyon odakları gibi vücut direncini düşüren olumsuzluklar saptanmalı ve giderilmelidir.
    -Yeteri kadar ısınma hareketleri yapılmadan sportif faaliyetlere başlanmamalı , yorucu çalışmalardan hemen sonra dinlenmeye geçilmemeli.

    Sporcu dışı önlemler :
    -Mevsime ve iklim şartlarına uygun spor kıyafetleri.
    -Yapılan sportif faaliyete uygun koruyucu malzeme kullanma (Eklemlerin dizlik bileklik gibi tamponlarla korunması,kask takılması,can yeleği kullanma vb.)
    -Yapılan spor dalına uygun ayakkabı seçilmeli ,ayakkabı-ayak uyumu iyi olmalı.
    -Spor sahaları düz ve çim, salonlar düz ve kuru olmalı.
    -Çarpışmalara karşı Pota ve ağ direkleri yeteri kadar yumuşatıcı malzemeyle çevrilmiş olmalı.
    Spor yaralanmalarının önemi nedir?

    Spor yaralanmaları sonucu sakatlanan amatör ve profesyonel sporcuların uğradıkları kayıplar : - Amatörse iş hayatından profesyonel ise yarışmalardan uzak kalış
    -Kalıcı sakatlıklar
    -Tedavi maliyeti

    Spor yaralanmalarının sıklığı nedir?

    - Spor yaralanmalarının sıklığı konusunda birçok merkezde farklı sonuçlarla karşılaşılabilinir .Bununla birlikte genel olarak spor yapan her 40 kişiden biri spora bir süre ara vermesini gerektiren sakatlık yaşamaktadır. 40.000 kişiden birinde spor yaralanması sonucu ölüm olasılığı mevcuttur.Yine her 3-4 kişiden birinde spor yaralanmaları olmaksızın tedavi gerektiren kas ve tendon zorlanmaları meydana gelmektedir.

    - Spor yaralanmaları nedeniyle hastanelere başvuran sporcularda en sık yumuşak doku zedelenmeleri (Kontüzyon) %22 ve kırıklar %20 görülür.

    - Bölge olarak en fazla etkilenen kısım %60 oranıyla alt ekstremiteler (bacaklar), en fazla hasara uğrayan eklemler ayak bileği ve omuz eklemleridir.

    - Kalıcı sakatlıklar en sık binicilik'te (%15) ve kayak sporunda görülürken geçici sakatlıklar en sık tenis ve basketbolda görülür.

    - Deniz motoru kazalarında ölüm oranı % 25'tir.

    - En sık yaralanmanın görüldüğü spor dalı futbol %10
    Güreş %6
    Hentbol %3
    Kayak %1

    Hangi spor dalında hangi yaralanmalar daha sıktır?

    FUTBOL : En sık görülen yaralanma ayak bileği burkulmaları(Distorsiyon ) ve yumuşak doku ezilmeleridir(Kontüzyon). Ayrıca dizlerde bağ ve menisküs yaralanmaları ile kasıkta yaklaştırıcı(adduktor) adelelerin aşırı gerilmesine bağlı kasık ağrıları da (adduktor tendinit) sık görülen diğer yaralanmalardır.

    BASKETBOL :.Yumuşak doku yaralanmaları (kontüzyon , hematom ve adele yaralanmaları) ve eklem yaralanmaları (omuz çıkığı ,bağ yaralanmaları) daha sık görülen yaralanmalardır.

    BOKS : Sık darbe alınan bölge olduğundan en sık yaralanma kafa ve yüzdedir. Şuur kaybı ile birlikte alınan darbelere bağlı kaş bölgesinde açılma , burun kemiği kırıkları ve burunda eğilme (deviasyon) en sık yaralanmalardır.

    HALTER: Sporcuların göğüs ve gövde kasları ile sırt ve bel kaslarında oluşan zorlanmalar sık görülen yaralanmalardır.

    JUDO : Elbileği ve parmaklarda bağ yaralanmaları ile birlikte kafa travmaları sık görülür.

    KAYAK : Diz bağ yaralanmaları ile birlikte bacak (cruris) kırıkları , ayak bileği burkulmaları ,omurga kırıkları ve donmalardır.

    ATLETİZM : Atletlerde en sık görülen yaralanmalar aşırı zorlanmaya bağlı kas ve tendon yaralanmaları ile birlikte diz bağ yaralanmaları, menisküs yırtıkları, ve stres kırıklarıdır.
#05.05.2008 08:58 0 0 0
CA-CHALLENGE CA-CHALLENGE foto
  • ellerine sağlık
#05.05.2008 10:17 0 0 0
CA-CHALLENGE CA-CHALLENGE foto



  • Spor yaralanmaları terimi, vücudun tamamının veya bir bölgesinin, normalden fazla bir kuvvetle karşılaşması sonucunda, dayanıklılık sınırlarının aşılmasıyla ortaya çıkan durumları kapsar. Spor yaralanmalarının çoğu sadece spor yapanlarda değil, spor yapmayan kişilerde de ortaya çıkabilir. Ancak mesleği spor olanlarda kas iskelet-sistemi ve kardiovasküler (kalp-damar) sistemin üst seviyede olması ve bu seviyenin devamlı korunması mecburiyeti yaralanmanın hızlı ve aktif bir rehabilitasyon programı ile tedavisini mecburi kılar.

    Günümüzde spor yaralanmasının sporcuyu sadece bedensel olarak değil, ruhsal olarak da etkilediği, bu sebeple sporcunun bir ekip tarafından değerlendirilip rehabilite edilmesi gerektiği bilinmektedir. Bu ekipte fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı yada ilgili uzmanın yanında;

    Aktif ekip üyeleri: Takım doktoru, sporcu, antrenör

    Yardımcı ekip üyeleri: Yaralanmanın cinsine göre, ortopedi ve travmatoloji uzmanı, acil uzmanı, göz uzmanı, deri hastalıkları uzmanı, nörolog.

    İlgili teknik personel: Fizyoterapist, spor terapisti, tıbbi teknisyen, hemşire, ortez-protez teknisyeni gibi üyeler yer alır.

    Sportif faaliyetler sırasında çok değişik yaralanmalarla karşılaşılabilir. Bunların % 75'i önemsizdir ve bir sorun oluşturmadan iyileşir. % 25'i ise sportif faaliyete ara vermeyi gerektiren kısa veya uzun süreli tedaviye ihtiyaç duyar. Bu travmalar sırasında bazı faktörler yaralanmayı kolaylaştırır ve iyileşme süresini uzatır. Bunlar;

    Spor yaralanmasına sebep olan faktörler :
    1. Yorgunluk ve aşırı yüklenme,

    2. Önceden geçirilmiş ve tam tedavi edilmemiş yaralanmalar,

    3. Soğuk, aşırı gerilme ve enfeksiyon gibi etkenlere bağlı gelişen kas ve eklem sertlikleri,

    4. Geçirilmiş yaralanma veya eğitimsizlik nedeniyle oluşan kas zayıflıkları,

    5. Kaslar arası güç dengesizliği,

    6. Spor araç ve gereçlerinde yetersizlik,

    7. Bedensel hazırlığın tam olmaması, ısınma eksikliği,

    8. Spor dalının sporcuya uygun olmaması,

    9. Yetersiz teknik,

    10. Ruhsal yönden hazır olmama,

    11. Aşırı rekabet, yarışmalı sporlar

    12. Hastalıklar.

    Sınıflama:
    Spor yaralanmaları çok kaba bir yaklaşımla iki gruba ayrılabilir;

    a. Akut yaralanmalar: Bedenin bir bölgesinin veya tümünün, aniden aşırı bir kuvvetle karşılaşması sonucu oluşur. Olay anidir, hafif veya şiddetli olabilir. Düşme, darbe, distorsiyon, kesi, zedelenme, burkulma, çıkık ve kırıklar bu gruba girer.

    b. Aşırı kullanım yaralanmaları: Sürekli tekrarlayan hareketlere bağlı mikro travma ve zorlanma sonucu ortaya çıkar. Tendinit, stres fraktürü örnekleridir. Oluşumunda dış etkenler yanında bazı yapısal faktörlerde rol oynar.

    Alt ekstremiteyi oluşturan yapıların düzgün olmaması: Düz tabanlık, çukur ayak, bacak kemiklerinin düzgün olmaması,

    Bacak boylarında eşitsizlik: İki bacak arası 20mm.'den fazla fark olması, omurga eğriliği ve kısa bacak tarafında kalça adduktor ve rotatorlarında zayıflığa yol açar,

    Kas zayıflıkları: Daha önce geçirilmiş sakatlık ve cerrahi müdahalelere bağlı eklem esnekliği, gevşekliği.

    Spor yaralanmalarından korunma:
    Spor yaralanmalarını tamamen önlemek mümkün değildir.

    Bazı kurallara uyulup bir takım tedbirler alındığında spor yaralanmalarını en aza indirmek mümkündür.

    Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz;

    Spor yapılan yerle ilgili tedbirler: Spor sahaları yeterince çimlendirilmeli, zemin düzgün ve kuru olmalı, çarpmalara karşı sütun ve direkler desteklenmeli, yüzme havuzlarında su içi işaretler net olarak görülmelidir. Havuzun derinliği mutlaka belirtilmelidir.

    Spor malzemelerinin cinsi ve kalitesi: Kullanılan malzeme mevsime ve sporun cinsine uygun olmalıdır.

    Koruyucu malzemeler: Özellikle kafa travmalarının sık olduğu boks, bisiklet, motosiklet ve beyzbol gibi sporlarda kask, futbolcularda krampon çarpmasını önlemek için çorap içine plastik koruyucular kullanılmalıdır.

    Sporcuyla ilgili tedbirler: Sağlıklı ve düzenli bir yaşam, düzenli sağlık kontrolleri, antrenman ve müsabakadan önce yeterince ısınmak, germelerin yapılması sporcunun yaralanma riskini düşüren faktörlerdir.

    Spor tiplerine göre yaralanmalar:
    Bazı tip yaralanmalar bazı spor dallarında daha fazladır.

    - Futbol: Rektus abdominis (düz karın kası) kası zorlanması, iliopsoas (kasık kası) tendiniti, kalça adduktor (bacakları orta hatta tutan kaslar) zorlanması, osteitis pubis

    - Yüzme: Omuz çevresi zorlanması, sıkışma sendromu

    - Halter: Triseps tendiniti, rektus abdominis zorlanması kalça adduktor zorlanması, bel fıtıkları, omurlarda erken dönemlerde olan kireçlenmeler

    - Tenis: Lateral epikondilit, bisipital tendinit, omuz ve dirsek zorlanmaları

    - Basketbol: Aşil tendiniti, tibialis anterior ve posterior zorlanması

    - Voleybol: Aşil tendiniti, omuz sublukasyonu, bisipital tendinit.

    - Ayrıca; futbolcularda diz ekleminde, haltercilerde dirsek, faset ve sakroiliak eklemlerde, jimnastikçilerde el bileği, dirsek, faset ve kalça eklemlerinde, koşucularda diz ve ayak bileği eklemlerinde erken dejeneratif değişiklikler (yozlaşmalar) meydana gelme riski yüksektir.

    Yaralanmalar
    Büyük oranda kas iskelet sistemiyle ilgilidir. Kaslar, kemikler, eklemler, ligamentler (bağlar) ve tendonlar (kirişler) yaralanabilir. Bu yaralanmalar ve alınması gereken tedbirler kısaca şu şekilde özetlenebilir.

    Kas Yaralanmaları
    Tüm spor yaralanmalarının % 4-15'ini oluşturur. Basit burkulma ve gerilmeler hesaba katılırsa % 30'a çıkar. Kasların daha önce başka faktörlerle zayıflamış olması travmayı kolaylaştırır. Kas-tendon kompleksinin aniden aşırı yükle karşılaşması, değişik derecelerde kas hasarına yol açar,

    a-Birinci derece kas hasarı: Yırtılma yok, aşırı zorlanmaya bağlı ödem vardır. Kasın pasif gerilmesi ağrılıdır.

    b-İkinci derece hasarı: Kas liflerinin bir kısmının kopmasına rağmen tam kesi yoktur. Hareketi yapmaya devam eder ancak hareketler çok ağrılıdır. Kasta şişlik ve spazmla birlikte yaralanma yerinde ekimoz (morarma)

    c-Üçüncü derece hasar: Kas tamamen yırtılmıştır. Yaralanma yerindeki şiddetli ağrı zaman içinde azalır. Komple hareket kaybı vardır. Yırtılan kas kitlesinin toplanmasına bağlı şişlik ve önünde çukurluk vardır. Renk değişimi ve şiddetli spazm saptanır.

    Hasar derecesi, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, MR, ve CPK, LDH enzimlerinin değerlendirilmesi ile saptanır. Hangi derecede olursa olsun akut dönemde yapılması gereken istirahat-buz-bandaj ve yükseltmedir (rest, ice, compretion, elavation, RICE protokolü). Buz iki saatte bir 20 - 30 dakika uygulanır. Hareket çok ağrılıysa ekstremite atele alınır, esneklik ve eklem hareket açıklığı egzersizlerine başlanmalıdır.

    Kas kitlesinin % 50'den fazla yırtıldığı 2o ve 3o hasarlarda cerrahi onarım gerekir. Cerrahi müdahalenin yeri, büyüklüğü ve tipine göre müdahale sonrası uygun egzersiz programlarına en kıs zamanda başlanır.

    Bağ yaralanmaları
    Genellikle şiddetli darbeler veya aşırı gerilmeler sonucu oluşur. Kas yaralanmalarında olduğu gibi. Liflerde yırtık olmaması (sadece aşırı gerilimin olması) kısmi yırtık ve tam yırtık olmasına göre üç derecede sınıflanır. Akut dönemde lezyon bölgesinde şişlik, ekimoz, hassasiyet ve ilgili eklemlerde stabilite bozukluğu saplanabilir. Ağrı ve stabilite bozukluğu hareket bozukluğuna yol açarak hastanın yardımcı bir cihaz kullanmasını gerektirebilir. Özellikle diz ve ayak bileğinde sık olarak rastlanır. Dizde çapraz bağların, özellikle ön çapraz bağın ayrı bir önemi vardır.

    Ön çapraz bağ yararlanmaları, sporcuların uzun süre spordan uzak kalmasına sebep olan önemli yararlanmalardandır. Çapraz bağ yararlanmaları muayene ve MR ile teşhis edilir.

    Bir diğer sık görülen bağ yararlanmaları ayak bileği bağındaki yararlanmalardır. Ayak bileğinin iç yanı, talovaniküler, ön talotibial, kalkanetotibial ve arka talotibial bantlardan oluşan kuvvetli deltoid bağla güçlendirilmiştir. Bu sebeple ayak bileği yararlanmalarının büyük çoğunluğu daha zayıf olan dış kollateral bağın hasarı şeklindedir. Ayak bileğinin ani içe dönmesi anterior talofibular ve kalkaneofibular bağ yararlanmasına yol açar.

    Bağ yararlanmalarının temel prensipleri de kas yararlanmasının tedavi prensipleri gibidir. Erken dönemde başlanan istirahat-buz-kompresyon ve elevasyon tedavisi, 2-3 gün sonra yerini sıcak su tedavisine bırakır, 7-10 gün içinde ise alçı veya plasterden yapılmış tespit çıkartılır. Ağrı ve enflamasyonla mücadele etmek için fizik tedavi araçlarından yararlanılabilir. Şişlik ve hassasiyet geçtikten sonra ise, en kısa zamanda rehabilitasyon programına alınmalı ve aktif spor hayatına mümkün olduğunca erken dönüş sağlanmaktadır.

    Tendon (kiriş) yararlanmaları
    Genelde aşırı kullanım sonrası olur. Lokal kas zayıflığı ve şok emme etkisinin azalması tendonları aşırı yükleyerek aslında elastik bir yapıya sahip tendonların bu özelliklerini yitirerek, çevreye sürtünmeleri ve yangı gelişimine yol açar. Enflamasyonun yayılması sinovial kılıf içinde yapışıklıkların oluşumuna sebep olarak peritendinit (tendon çevresi yangısı) veya tenosinovit denilen tablonun oluşumuna yol açar. Bu olay en sık, Aşil tendonu, omuzda rotator manşon, dirsek ekstansör tendonu, abduktor pollisis longus ve ekstansör pollisis brevis tendonlarında görülür.

    Aşil tendon yaralanmaları en sık görülenidir. Sporcu koşarken aniden durur. Lokal ağrı yanında kopma yerinin üst tarafında bir boşluk saptanır. Parmak ucunda yürümek güçleşir. Baldır kasları elle sıkıldığında normalde ayakta plantar fleksiyon görülür, ancak Aşil kopmuşsa bu hareket saptanamaz.

    Kesin teşhis ultrasonografi ve MRI ile konulur. Tedavi kas ve ligaman yararlanması prensipleri ile aynıdır.

    Menüsküs yararlanmaları
    Menüsküsler, bükülme ve doğrulma (fleksiyon-ekstansiyon) hareketi sırasında femurun tibia üzerinde iç ve dış rotasyon hareketine yardımcı olur ve eklem stabilitesinin artmasına katkıda bulunur. Fleksiyon sırasında menüsküslerin arka yarısı tibial ve femoral kondiller arasına sıkışır ve bu sırada ani rotasyonla beraber ekstansiyon yapılırsa menüsküs hasarı ortaya çıkar. Şişlik 24 saatte tam olarak yerleşir, bazı olgularda kilitlenme veya boşalma olabilir. Genellikle ekstansiyon (doğrultma) hareketinin son 10o si yapılamaz. Tanıyı destekleyen görüntüleme yöntemleri ise, kontrastlı artrografi, artroskopi ve MRI olarak özetlenebilir.

    Tedavi akut dönemde istirahat, buz, kompresyon (bandaj), yükseltme (İBKE) uygulanır. Hasta ekstremite üzerine basmaya izin verilmez ancak erken dönemde izometrik egzersizler ve düz bacak kaldırma egzersizlerine başlanır. Hastanın durumuna göre cerrahi uygulanır, en sık uygulanan cerrahi menisektomidir. Bu operasyondan sonra gelişen bağ dokusundan zengin tamir dokusu, çıkarılan menüsküs parçasının kaybının kısmen yerine geçer. Cerrahi müdahalelerden sonra 2. günden itibaren egzersizlere başlanır, özellikle ayağın devamlı yerle temas ettiği "kapalı kinetik zincir egzersizleri" uygulanır.

    Kırık ve çıkıklar
    Kırıklar açık veya kapalı tipte olabilir. Kırık olan bölgede ağrı, şişlik, şekil bozukluğu ve anormal hareket vardır. Radyolojik değerlendirme il teşhis konulur. Erken dönemde stabilizasyon, daha sonra kırıklığın tipine göre alçılama veya cerrahi müdahale uygulanır.

    Çıkıklarda ise eklemin bütünlüğü bozulmuştur. En sık, omuz, dirsek, kalça ve ayak bileğinde görülür. Akut dönemde immobilizasyon, radyolojik değerlendirme sonucunda, redüksiyon ve bandajlama uygulanır.

    Kısaca özetlenmeye çalışılan spor yaralanmalarında ayrıca, kafa travmalarında ani ölümlere kadara çok daha ağır tablolar olabilir. Ancak bunlar seyrek görülen yaralanmalardır. Yoğun olarak görülen, sporcunun spor hayatını etkileyen kas-iskelet sistemi problemlerinde ise, mümkün olduğunca yaralanmayı önlemek, herhangi bir yaralanma olduğunda ise hızla yoğun bir tedavi ve rehabilitasyon programı uygulayarak sporcuyu mümkün olan en kısa sürede en sağlıklı olarak spor hayatına döndürmektir. Unutulmamalıdır ki yetersiz tedavi ve erken spora dönüş bir sonraki travmayı kolaylaştıran en önemli sebeptir.





#13.06.2010 18:29 0 0 0