Manyas-Kızıksa'da görülen kuş gribiyle ilgili önlemler ve tartışmalar sürüyor.
Kızıksa'daki kanatlı hayvanların itlaf edilmesi, kamuoyunda beyaz et tüketimiyle ilgili tedirginlik oluşturduğu gibi, hastalığın insanları da etkileyecek bir salgına dönüşme riskinin bulunup bulunmadığı sorusu kafaları kurcalamaya başladı.
Böyle bir risk var mı?
Sağlık Bakanı böyle bir risk görmüyor. İnsanlara bulaşma riskiyle ilgili olarak yapılan tartışmaların tümüyle "teorik" olduğunu vurguluyor. Şu ana kadar insana bulaşma kuşkusu taşıyan bir tek şikâyet ve ihbar almadıklarını ekliyor.
İnsana bulaşma riski
Akdağ, kanatlı hayvanlarda kuş gribine neden olan H5N1 virüsüyle ilgili şu bilgiyi veriyor:
"Bu virüs kanatlı hayvanlarda kuş gribi dediğimiz hastalığa neden oluyor. Bu hayvanlar için öldürücü bir nitelik taşıyor. Halk arasında tavuk vebası olarak biliniyor. Ancak, insana buluşma riski çok düşük. Sadece bu hayvanlarla yakın temas içinde olan insanlar risk grubu olarak görülüyor. İnsana bulaşma ve öldürücü olma riskiyle ilgili tartışmalar tümüyle teoriktir. Bir ihtimal üzerinde konuşuluyor. O da bu virüsün insana bulaşması, insanda eğer normal grip virüsü varsa o virüsle birleşip ortaya yeni bir virüs çıkması ihtimali konu ediliyor ki, bu çok çok zayıf bir olasılıktır. İnsana bulaşma olarak dünyada 116 vaka rapor edilmiş. Bunlardan 60'ı ölmüş. Bunlar Güneydoğu Asya ülkelerinde meydana gelmiş. Nedeni bu ülkelerin çok büyük kanatlı hayvan üreticileri olmaları, ancak, bu üretimi çok ilkel şartlarda, hijyen kurallarından çok uzak biçimde yapmaları."
Türkiye'de vaka yok
Prof. Dr. Akdağ, Türkiye'de insanlarla ilgili bir vaka olmadığını, bu yönde kuşku içeren bir ihbar ve şikâyet de bulunmadığını vurguladıktan sonra şöyle devam ediyor:
"Paniğe gerek yok. Temiz olalım yeter. Hijyen kurallarına uyalım. Böyle bir risk olmasa da zaten insanlarımızın hijyen kurallarına özen göstermeleri gerekli. Bu, çağdaş yaşamın bir gereği."
Sağlık Bakanı, Kızıksa'da kanatlı hayvanlarla yakın temasta bulunan 8-10 kişinin gözetim altında tutulduğunu, bir belirti veya şikâyet olmamasına karşın, tedbir olarak, bu kişilere antiviral ilaç (Tamiflu) verildiğini kaydetti. Bugüne kadar da kuşku uyandıracak bir belirtiye rastlamadıklarını vurguladı.
Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı'nın gerekli önlemleri zamanında ve etkin biçimde aldığını da belirten Akdağ, korkuya kapılmayı gerektirecek bir riskin söz konusu olmadığının altını çizdi.
Akdağ'ın önerileri
Akdağ, "kuş gribi" nedeniyle tedirgin olan vatandaşlara 10 maddelik bir reçete önerdi:
1- Çarşıdan, pazardan canlı tavuk veya hindi almayın. Bu ilkel yöntemi terk edin.
2- Kesiminden market rafına kadarki zincirin her aşamasında denetimden geçen markalı kanatlı hayvan ürünlerini tercih edin.
3- Tavuk, hindi, benzeri kanatlı hayvan ürünlerini 70-80 derecede pişirerek yiyin, içlerinin de iyi piştiğinden emin olun.
4- Yumurtaları yıkadıktan sonra pişirin.
5- Çiğ tavuk, hindi veya benzeri ürünlere çiğ olarak çıplak elle dokunduysanız, ellerinizi mutlaka sabunlayın.
6- Çiğ kanatlı hayvanlara çocukların dokunmasını önleyin. Dokunmuşlarsa, ellerini sabunlayın.
7- Ev hayvanlarınız varsa çocukların dokunmasına engel olun.
8- Kanatlı hayvan çiftliklerinde çalışıyorsanız, hayvanlara çıplak elle temas etmeyin, eldiven kullanın, temas ettiyseniz, ellerinizi sabunlayın.
9- Kanatlı hayvan çiftliklerinde çalışıyorsanız normal grip aşışı olun.
10- Kendiniz veya yakınlarınızla ilgili kuşku taşıyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
Son günlerde birçok ülkeyi ve ülkemizi de etkileyen kuş gribi (yüksek patojeniteye sahip influenza A virusu infeksiyonu) problem olmaya devam etmektedir. Bu nedenle halkımızın ve kanatlılarla ilgili sektörlerin konu hakkında bilgilendirilmesinde yarar vardır. Bu basın bildirisi hastalıkla ve alınması gereken tedbirlerle ilgili bilgileri içermektedir.
Hastalığın Tanımı
Hastalık, kanatlı hayvanlarda (tavuk, kuş, hindi, su kuşları, ördekler, kaz gibi) ve bazen domuzlarda görülen ve son yıllarda kanatlılardan insanlara da bulaştığı bildirilen viral bir infeksiyon sonucu oluşmaktadır. Hasta hayvanlarda, üst solunum yolu ve sinir sistemine ilişkin belirtiler görülür.
Hastalık ilk olarak 1878 yılında bildirilmiş ve daha sonra "tavuk vebası" olarak isimlendirilmiştir. 1918 den beri zaman zaman hem kanatlı hayvanlar hem de insanlarda ölümcül infeksiyonlar görülmüştür. Ancak son yıllarda kuş gribinde bir yayılma ve artış söz konusudur.
Hastalık Etkeni
Hastalığa neden olan virusun (avian influenza A virusu) 15 tipi bulunmaktaır. Son yıllarda bu tiplerin bazıları (H5, H7 ve H9) insanlarda infeksiyonlara neden olmuştur. Günümüzün sıkıntısı olan ve son yıllarda insanlarda da görülebilen kuş gribinin H5N1 tarafından oluşturulduğu saptanmıştır. Virus kanatlılar arasında kolay yayılabilmekte ve %100'e varan ölümlere neden olmaktadır.
Virus 56 °C'de 3 saat, 60°C'de 30 dakika, 22 °C'de 4 gün ve 0°C'de 1 ay canlı kalabilmektedir. Tavuk ve kuşların dışkısında ise 3 ay kadar canlı kalabilmektedir. Virus dezenfektanlara duyarlıdır.
Virusun İnsanlara Bulaşması
Kuş gribi virusu insanlara, kanatlı hayvanlarla ve dışkılarıyla yakın temas sonucu solunum ve ağız yolu ile bulaşmaktadır. Sulara karışan kanatlı hayvan dışkıları virusun diğer kanatlılara ve insanlara bulaşmasında önemli rol oynar. Bu bağlamda göçmen kuşların su kaynaklarını kirletmesi büyük risk oluşturmaktadır. Çünkü 1 gr kuş dışkısı 1 milyon tavuğu infekte edecek düzeyde virus içermektedir. Ördeklerin hastalığı daha hafif derece geçirmesi nedeniyle insanlar fark etmeden kuş gribini bu hayvanlardan alabilirler.
İnsandan insan bulaşmanın olabileceği fakat bunun genellikle zor olduğu bildirilmiştir.
Hastalığın görüldüğü Ülkeler
Hastalık 1997 den beri dünya üzerinde artan düzeyde Hong-Kong, Çin, Hollanda, Belçika, ABD, Tayland, Japonya, Endonezya, Rusya, Vietnam ve İran'da saptanmıştır. Son yıllarda, Tayland ve Vietnam'da salgınlara neden olmuş ve insanlarda da hastalık olguları bildirilmiştir.
Halk Sağlığı Yönünden Önemi
Hastalıklı hayvanların tüketimi yasaktır ve kesinlikle itlaf edilmelidir. Bu tür hayvanların etleri ve ürünleri insan tüketimine sunulmamalıdır. Ancak, bilimsel verilere göre virus ısıtılmaya dayanıksız olduğundan, virusun pişirilmiş tavuk-hindi etleriyle insanlara bulaşma riski yoktur.
Gıda işleme tesislerinde, el yıkama, bulaşmaların engellenmesi ve dezenfeksiyon gibi iyi hijyen tedbirlerinin alınmaması sonucu virus gıda işletmelerinde çalışan insanlara bulaşabilir.
Dışkı ile bulaşmış gıdalar (örneğin yumurta, kanatlı etleri) virusun taşınmasında rol oynayabilir. Bu gıdalara temas eden insanların da hijyenik önlemleri almaması ile ( el yıkama, kirli ellerin ağza sokulması v.b.) insanlarda infeksiyon oluşabilir. Ayrıca, hastalıklı hayvanların dışkılarının bulaştığı sular hayvanlar ve insanlar tarafından içilmemelidir.
Alınması Gereken Önlemler ve Korunma:
a.. Hastalığın tespit edildiği bölgelerde sıkı karantina tedbirleri alınmalı, bu bölgelerde hayvan ve hayvansal ürünlerin giriş çıkışları kontrol altında tutulmalıdır. Hayvan hareketleri kısıtlanmalıdır.
b.. Ölen ve hastalıktan şüpheli hayvanların imhası gerekmektedir. Hastalığın hayvanlar arasında çok bulaşıcı olması nedeni ile bu tedbirler hastalığın ülke çapında ve uluslar arası anlamda yayılmasının engellenmesinde önemli rol oynar.
c.. Hastalığın çıktığı işletmeler ve hayvan hareketlerinin olduğu bölgelerde etkili dezenfeksiyon uygulamaları yapılmalıdır. Yine hayvanlarla temasta bulunduğu düşünülen tüm alet, malzeme ve taşıma araçları da dezenfeksiyona tabi tutulmalıdır.
d.. Bu işletmelerde çalışan personel kontrolden geçirilerek koruma tedbirlerinin uygulanması gerekmektedir.
e.. Veteriner ve sağlık teşkilatı ile halk arasında iyi bir haberleşme ve "acil uyarı sistemi" gereklidir.
f.. Tavuk, hindi, ördek, kaz gibi kümes hayvanlarının göçmen kuşlarla teması engellenmelidir. Bu konuda, 3-5 kümes hayvanı şeklinde halk elinde bulunan kanatlılara bulaşmaya dikkat edilmesi gerekir.
g.. Kanatlı hayvanlarda erken tanı hizmetlerinin geliştirilmesi ve aşı çalışmalarına destek sağlanması.
h.. Hastalık etkenleri ile bulaşma ihtimali olan gıdalarla temas sonrasında insanların temizlik ve dezenfeksiyon tedbirlerini alması gerekir.
i.. Gıda işleme ünitelerinde ve evlerde genel temizlik ve hijyen kurallarına uyulmalı, gıdalar iyi pişirilmeli ve sebze-meyveler iyi yıkanmalıdır. Hayvansal gıdalar çiğ tüketilmemelidir.
Prof.Dr. Muammer UĞUR
İ.Ü. Veteriner Fakültesi
Dekanı
Ancak tabiiki yukarıdaki önerilere uymak vede markalı tavuk almak en güzeli.
Örneğin keskinğlu firması artık piliç paketlerinin üzerine bir numara veriyor ve internet sitesine girdiğinizde bu numarayı yazaraktan ,yediğiniz tavuğun tüm üretim aşamlarını izleyebiliyorsunuz