1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Şövkət Ələkbərova

Şövkət Ələkbərova

Son güncelleme: 13.11.2009 19:37
YoRGun-ŞaiR YoRGun-ŞaiR foto
  • Qadın sənətçilərimiz

    noimage

    Şövkət Feyzulla qızı Ələkbərova, 1922-ci il Oktyabrın 20-sində Bakıda anadan olmuşdur. Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbində H.Sarabskinin sinifini bitirdiktən sonra özfəaliyyətdən əmələ gələn yaradıcılığına başlamışdı.

    1945-ci ildən Şövkət xanım Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət filarmoniyasında, sonralar isə Azkonsertdə öz fəaliyyətini solist kimi davam etdirdi. Muğənninin «solo» konsertləri dinləyicilərdə ona qarşı böyük rəğbət oyatdı.

    Şövkət Ələkbərovanın yaradıcılığında üçüncü mərhələ olan çox önəmli 50-ci illər mərhələsidir. Bu illərdə Şövkət Ələkbərova xalq və bəstəkar mahnılarının «bir nömrəli» ifaçısı kimi tanındı. Müğənni «Qatar», «Şahnaz», «Segah» muğamlarını özünə məxsus tərzdə ifa edirdi və onlara yeni nəfəs gətirirdi. Şövkət xanım «Qarabağ şikəstəsi», «Süsən sünbül», «Dəli Ceyran», «Ay qadası», «Yar gəldi», «Kürdün gözəli», «Ceyran», «Gül açdı» xalq mahnılarını ifa edərkən dinləyicilər onun kövrək qəlbini, incə duyğularını hiss edirdilər.

    Göstərildiyi kimi, 50-ci illər Şövkət xanımın yaradıcılığında çox məhsuldar olmuşdur. Və bunun nəticəsi kimi məhz həmin vaxt müğənni Azərbaycanın Əməkdar (1954) və Xalq (1959) artisti fəxri adlarına layiq görülmüşdü.

    Bu onilliyin sonunda (1959) Şövkət xanım öz məharətini SSRI-nin paytaxtı Moskvada, Böyük Teatrın səhnəsində Azərbaycan incəsənəti və ədəbiyyatı ongünlüyü çərçivəsində təşkil olunan konsertdə göstərdi. Müğənninin çıxışları paytaxt tamaşaçılarını da valeh etdi.

    Özünü dünyaya sevdirən Azərbaycan müğənnisi Şövkət Ələkbərova öz repertuarına fars, ərəb, türk və başqa dillərdə oxuduğu mahnıları da daxil etmişdi. Qastrol səfərləri müğənni ömrünün bir fəsli kimi tarixdə qalıb, axı bu səfərlərin nəticəsi Azərbaycanı və Azərbaycan musiqisini dünyaya tanıtmaq olub.

    Şövkət xanım Rusiya, Iran, Əfqanıstan, Iraq, Əlcəzair, Suriya, Mərakeş, Tunis, Misir, Şri-Lanka, Hindistan, Çin, Türkiyə, Fransa, Isveçrə, Isveç və Almaniya, Bolqarıstan, Polşa və Çexoslovakiya musiqisevərlərini öz bənzərsiz ifasıyla, ecazkar səsi ilə ovsunlamışdı.

    Müğənninin repertuarında «Ənəlhəq», «Füzuli», «Ay işığında», «Oxu gözəl», «Eşqimdə təmənnasızam», «Tellər oynadı», «Küsüb məndən», «Bir könül sındırmışam», «Bayram şamları», «Durnalar», «Oxu tar», «Getmə amandı», «Şəki», «Bakı gecələri», «Qubalı qız», «Dərələr», «Ağ çiçək» kimi ürəklərdə iz qoyan mahnı-kantatalar və mahnılar var idi.

    Şövkət xanım haqqında bir çox bəstəkarlarımız, o cümlədən Tofiq Quliyev, Arif Məlikov, Cahangir Cahangirov, Ramiz Mirişli və başqaları öz xatirələri ilə bölüşüblər. Bu sənət adamlarının dediklərində bir ümumi xətt var. O da Şövkət xanımı əsl professional kimi xarakterizə etməkdir. Burada ümumi bir fikirlə də rastlaşırıq: Şövkət Ələkbərova istər xalq lirik mahnılarının, istərsə də bəstəkarlarımızın yaratdıqları lirik mahnıların bənzərsiz ifaçısıdır.

    Şövkət xanım yaxşı mənada vaxtın nəbzini tuta bilən müğənni olmuşdur. O, sənətdə nəsillər arasında körpü yaradan bir müğənni idi. Şövkət xanım həmişə təravətli və ecazkar səsilə həm yaşlı nəslin nümayəndələri olan ölməz sənətkarlarımız Səid Rüstəmovun, Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun, Niyazinin, Qənbər Hüseynlinin, Tofiq Quliyevin, Cahangir Cahangirovun, Ağabacı Rzayevanın, Şəfiqə Axundovanın, Zakir Bağırovun və başqalarının əsərlərini, həm də yeni nəsli təmsil edən Emin Sabitoğlu və Polad Bülbüloğlu kimi bəstəkarların mahnılarını eyni məharətlə ifa etmişdir.

    Şövkət xanım Azərbaycan xalq musiqisində ənənələrə sadiq qalan və eyni zamanda ənənələr silsiləsini davam etdirən bir şəxsiyyət olmuşdur. O, səhnəyə özünə məxsus ifa tərzi və davranış qaydaları gətirmişdi. Məhz bunlar onu sənət zirvəsinə ucaltdı və əlçatmaz etdi, məhz bunlara görə onun oxuduğu mahnılar xalqımızın tarixi yaddaşına yazıldı, məhz bunlar müğənninin sənətini hər bir qəlbi kövrək insana doğma etdi.

    Şövkət xanımın repertuarında olan mahnılarda söz, musiqi və ifa bir-birini tamamlayaraq, vəhdət təşkil edirdilər. Elə buna görə də, muğənninin ifa etdiyi mahnılar ilk ifadan dinləyicilərin ürəklərinə yol taparaq yaddaşlarda həkk olunurdular. Şövkət xanımın konsertlərində tamaşaçı salonuna nəzər saldıqda tamaşaçıların dodaqlarının tərpənməsinin şahidi olurduq, çünki müğənninin ifa etdiyi mahnılar dillər əzbəri idi. Musiqidə belə bir məqam var: xalq tərəfindən sevilən mahnılar illər keçdikcə xalq mahnıları kimi qəbul olunurlar. Sözsüz ki, belə mahnıları yaradan sənətkarlar üçün bu böyük xoşbəxtlikdir. Şövkət xanımın ifa etdiyi mahnılar məhz bu qəbildən idi.

    Şövkət xanımın yaradıcılığı haqqında hələ geniş analitik təhlilə malik monoqrafiya yazılmasa da, müğənninin sənəti bir çox sənət adamlarını, jurnalistləri onun haqqında fikir yürütməkdən usandırmayıb. Bunun da səbəbi odur ki, Şövkət Ələkbərova şəxsiyyəti yanından biganə keçmək olmaz. Bu sehrli səsin yiyəsi barədə ancaq xoş sözlər demək, xoş təəssüratlar söyləmək olar.

    Şövkət xanım o nadir şəxsiyyətlərdəndir ki, sağlığında özü haqqında xoş təəssürat, dünyasını dəyişəndən sonra isə xoş xatirələr qoyub. Bu isə insanın fətx etdiyi ən yüksək zirvədir.

    Şövkət xanımın sənətinə pərəstiş edən xalqımızın sevimli, dəyərli bəstəkarlarından olan respublikanın xalq artisti Cahangir Cahangirov müğənni haqqında belə demişdi: «Şövkət Ələkbərovanın səsindən, sənətkarlığından çox danışmaq olar. Indi şöhrət sahibi olan bəstəkarların çoxu ona borcludur. ...Şövkət Ələkbərova həqiqətən böyük müğənnidi. Belə oxuyanlar tarixdə az-az yetişir» 4.

    Şövkət Ələkbərova haqqında rəsmi olaraq bibilioqrafiya da nəşr olunmayıb. Amma üzdə olan yazıların içində diqqətimizi yazıçı Altay Məmmədovun 1960-cı ilin 24 sentyabrında «Kirovabad kommunisti» qəzetində dərc etdirdiyi «Şövkət Ələkbərovanı dinlərkən» məqaləsi cəlb edir: «Şövkət Ələkbərovanı dinlərkən səsin... ecazkar gücünə heyran qalırsan. Bu səs öz gücünü dəniz ləpələrinin pıçıltısından, yaşıl yarpaqların xışıltısından, çeşmələrimizin, gur çaylarımızın, şəlalərimizin musiqisindən, doğma Azərbaycan torpağının füsunkar gözəlliyindən almışdır.

    Şövkət Ələkbərovanın rəvan səsində çox aydın, çox səlis bir musiqi var. Elə bil müğənninin sinəsində qüdrətli bir dirijor tərəfindən idarə olunan miniatür bir simfonik orkestr yerləşmişdir. Şövkət Ələkbərova bu gur səsi, bu güclü səsi, bu yumşaq səsi, bu ilıq səsi böyük sənətkarlıq və elmlə idarə edən yüksək mədəniyyətli bir müğənnidir. Onu dinlədikcə müğənnilik sənətinin olduqca böyük gücünə inanırsan; nəğmə müəllifləri - bəstəkar və şair yaddan çıxır. Nəğməkarın odlu nəfəsi şerin sözlərini və musiqisini əridib bir-birinə qatır, sanki şair də, bəstəkar da müğənninin özüdür».

    S.Rüstəmovun «Hardasan», «Oxu gözəl»; F.Əmirovun «Kor ərəbin mahnısı», «Gülərəm gülsən», «Layla»; C.Cahangirovun «Ana», «Bayram şamları»; Şəfiqə Axundovanın «Şəki», «Yaradan əllər» kimi mahnıları hələ də yaddaşlarda yenilənir. Bunun əsas səbəbkarı Şövkət xanımdır, çünki o, hər bir ifa etdiyi mahnını əsl mənada yaradaraq, bəstəkarın və şairin əməyini yerə salmır, yaratdıqları sənət incilərini yaşadır.

    1993-cü il fevral ayının 7-də Azərbaycan qəlbi nəğmələrlə yoğurulan bir övladını, mələk kimi uçub gedən Şövkət Ələkbərovanı itirdi... Amma biz Şövkət xanımın dünyadan köçməsindən geniş söz açmayacağıq, çünki tarixdə öz yerini tutmuş bu nadir şəxsiyyət bizim üçün, xalqımız üçün, bütün dünyada olan Şövkət sənətinin pərəstişkarları üçün daima sağdır ...

    Şövkət xanım xoşbəxt bir müğənni həyatı yaşamışdı. Çiçəklər dəryası, alqışlar, xalq sevgisi, amma kaş ki, bunlar hamısı sona qədər onunla olaydı ... Kaş ki, xalqına can-başla qulluq edən bir insan ömrünün sonunda, Vətənində özünü qərib hiss etməyəydi... Sadalananlar nə qədər ağır olsa da, bu acı həqiqətdir.

    Şövkət xanım o nadir şəxsiyyətlərdəndir ki, sağlığında özü haqqında xoş təəssürat, dünyasını dəyişəndən sonra isə xoş xatirələr qoyub. Bu isə insanın fətx etdiyi ən yüksək zirvədir.
#13.11.2009 19:37 0 0 0