1. Ana Sayfa
  2. Tarih
  3. Kokand Hanlığı

Kokand Hanlığı

Son güncelleme: 12.02.2010 20:31
MiSS-FENER MiSS-FENER foto
  • Kokand Hanlığı - Kokand Hanlığı Hakkında - Kokand Hanlığı Tarihi

    Kokand Hanlığı, bugünkü Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1740 - 1876 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Kırgız devleti. Buhara Hanlığı (Buhara Emirliği) ve Hive Hanlığı ile birlikte "Kırgız üç hanlığı" olarak anılmıştır.

    Kırgız Ming aşiret reisi Şahruh Biy (Bey'in Kırgızcası) 1709'da Kokand'dan Nakşibendi hocalarını kovarak iktidarı elde etmiştir.

    1758 yılında bir süre için Çin hakimiyetini tanımak zorunda kalan hanlık, 19. yüzyılın ilk yarısında Alim Muhammed ve Mehmed Ali Han'lar zamanında Taşkent ve Yesi şehirlerini içine alarak Balkaş Gölü'ne kadar uzanmış, tüm Kırgız topraklarına hâkim olmuştur. Hanlık 1800'de Taşkent'i, 1826'da Doğu Türkistan'ın en önemli kenti Kaşgar'ı dahi ele geçirdi.

    Hanlık 19. yüzyıl'ın ikinci yarısında yine komşu bir Türk Devleti olan Buhara Hanlığı ile yaşanan çatışmaların da etkisi ile iyice zayıfladı. Sadece Taşkent şehir 1840-1865 arasında iki hanlık arasında yedi kez el değiştirdi. Bu zayıflıktan ötürü diğer hanlıklar gibi Kokand Hanlığı da 1860'ların başından itibaren Orta Asya Türk hanlıklarının üzerine askeri harekat düzenleyen Rusya'nın karşısında duramadı.

    24 Ekim 1862'de ilk olarak Kırgızistan'ın bugünkü başkenti Bişkek düştü. 15 Haziran 1864'te Yesi, 19 Haziran'da da Evliya-Ata şehri Rus işgaline girdi. 7 Mayıs 1865'te Taşkent yakınlarındaki meydan savaşında Alem Kul komutasındaki Kokand ordusu Rus ordusu karşısında dağıldı. Bunun üzerine General Çernayev komutasındaki Rus ordusu 16 Mayıs 1865'te Taşkent'e savaşsız girdi. Taşkent'in kaybıyla Hanlığın direnci iyice kırıldı.

    Buhara Hanlığı'nın ise Taşkent'in işgalinden sonra Rusya'ya karşı Kokand Hanlığı ile ittifak yapması beklenirken, Buhara Hanı 14 Temmuz 1865'te Kokand'ı işgal ile Kokand Hanı Seyid Muhammed'i esir etti. Bir yıl sonra 1 Haziran 1866'da Hocend şehri Rusların eline geçti.

    17 Temmuz 1867'de Rus Çarı "Türkistan Genel Valiliği"nin kurulmasına ilişkin "ukaz"ı imzaladı ve bu makama Alman asıllı General Konstantin von Kaufmann getirildi. Bu şahıs, Orta Asya Türk hanlıklarına savaş açmak, barış yapmak ve dış ilişkileri yürütmek yetkileriyle donatıldı.

    Mayıs 1868'de bilfiil Kokand kenti askeri harekatını sürdüren Rus işgaline girerken 2.500 Kokand askeri de hayatını kaybetti. Hanlık, böylece 1868'de Rus himayesine girerek kukla devlet haline geldi. Han ilan edilen Nasruddin 1875'te işgalden kurtuluş mücadelesini başlattıysa da, Rus ordusu 22 Eylül 1875'te Nemengan'a girdi ve isyanı bastırmaya çalıştı. Kokand bir ara tekrar Türk birliklerinin eline geçtiyse de, von Kaufmann'ın atadığı Albay Skobolev 28 Şubat 1876'da Kokand'ı kesin olarak işgal etti ve direnişçi Türk komutan Polat Bey idam edildi. 28 Şubat 1876'da tamamen Rusya'ya ilhak olundu ve 1876-1885 yılları arasında hanedan üyelerinin de yakalananları Ruslar tarafından idam edildi.

    1915 yılında Kokand Hanlığı'nı yeniden kurabilmek amacıyla bir isyan başladı ve 1916'da isyan tüm Fergana'ya sıçradı. 1917'deki Rus Devrimi'nden sonra, 9 Aralık 1917-20 Şubat 1918 arasında üç ay süren Kokand Cumhuriyeti kezâ Ruslar tarafından ortadan kaldırıldı.

    Hanlık toprakları üzerinde, Sovyet Devrimi sonrasında 27 Ekim 1924'te Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur. Aynı topraklar üzerinde ve Özbekistan'a bağlı bulunan Tacikistan Özerk Cumhuriyeti 1929 yılında ayrı bir devlet olarak yapılanmıştır. Orta Asya'nın en stratejik bölgelerinden biri olan Fergana vadisi'nde kurulmuş olan hanlığın son hanlarından Hüdayar Han'ın sarayı günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.

    Hanlar

    II. Şahruh 1710 — 1721
    Abdurrahman 1721 — 1739
    Abdulkerim 1739 — 1746
    Erdana bi Erdeni 1746 — 1770
    Suleyman 1770
    III. Şahruh 1770
    Narboto Biy 1770 — 1800
    Alim 1800 — 1809
    Muhammed Ömer 1809 — 1822
    Muhammed Ali 1822 — 1842
    Şer Ali 1842 — 1845
    Murat Biy 1845
    Muhammed Kudayar 1845 — 1858
    Muhammed Molla Bey 1858 — 1862
    Şah Murat 1862
    Muhammed Kudayar 1862 — 1863
    Muhammed Sultan 1863 — 1866
    Muhammed Kudayar 1866 — 1875
    Nasruddin 1875 — 1876
    Polat 1876
#12.02.2010 20:31 0 0 0