1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Hammurabi qanunları nələrdir

Hammurabi qanunları nələrdir

Son güncelleme: 17.03.2010 07:59
Leyl-i Lal Leyl-i Lal foto
  • DÜNYANIN İLK QANUNLARI


    Hammurabi qanunları nələrdir?




    Hammurabi qanunları, B.E.Ə. 1760 ili ətrafında Mesopotamiyada yaradılan, tarixin ən köhnə və ən yaxşı qorunmuş yazılı qanunlarından biri. Bu dövrdən əvvəl toplanan qanun kolleksiyaları arasında Ur kralı Ur-Nammunun qanun kitabı (B.E.Ə. 2050), Eşnunna qanun kitabı (. 1930), və Hisinli Lipit-İştarın qanun kitabı (M. Ö. 1870) iştirak edər.

    Babil kralı hammurabinin(M. Ö. 1728İM. Ö. 1686) müxtəlif məsələlərdə verdiyi qərarlar, Babilin qoruyucu tanrısı Marduk adına edilən Esagila Məbədinə tikilən bir daş üzərinə Akatça dilində yazılmışdı. Hammurabi, özünə bu qanunları yazdıranın günəş tanrısı Şamaşın olduğunu söyləmişdir. Bu səbəbdən qanunlar da tanrı sözü sayılırdı.
    Arkeolog Jean Vincent Scheilin 1901′de Susa, Elamda tapdığı (bu günki Huzistan, İran) və Fransaya daşıdığı Hammurabi Qanunlarının yazılı olduğu stel, Louvre Muzeyində sərgilənməkdədir. Təxminən iki metrlik silindirik bir daşın üstünə mismar yazısı ilə yazılmış olan qanunlar tam 282 maddədir, ancaq bu maddələrin 30′Cu (maddə 66-99) bu anda oxuna bilməyəcək vəziyyətdədir. 13 sayı uğursuz sayıldığı üçün 13. maddə yazılmamışdır.

    5. Əgər bir hakim bir iddiaya baxar və bir qərara gəlsə verdiyi hökmü yazılı olaraq təqdim edər; daha sonra verdiyi qərarda bir səhv ortaya çıxarsa və bu öz səhvindən qaynaqlansa o zaman iddiada onun tərəfindən qərarlaşdırılan pul cəzasının on iki qatını ödəyər və xalqa/halqa elan edilərək hakimlik mövqesindən əl çəkdirilər və bir daha əsla hakimlik icra etmək üçün oraya otura bilməz.
    12. Əgər şahid ol/tapıla bilmirsə hakim maksimum səkkiz ay olmaq üzrə bir müddət tanıyar. Səkkiz aylıq müddət içində şahid ortaya çıxmamışsa günahkardır və hələ qərara bağlanmamış iddiadakı pul cəzasını boynuna götürər.

    17. Əgər bir adam açıq sahədə qadın ya da kişi bir qaçaq kölə tapsa və onu əfəndisinə gətirsə kölənin sahibi ona iki şikel gümüş ödəyəcək.
    18. Əgər kölə əfəndisinin adını söyləməzsə onu bulan adam saraya gətirəcək; daha çox araşdırma edildikdən sonra əfəndisinə geri aparılacaq.
    30. Əgər bir qəbilə rəisi ya da bir adam evini, bağçasını ya da ərazisini tərk edər və ödəniş qarşılığı kirayəyə versə və başqa biri onun evinin, bağçasının və ərazisinin zilyedi olsa və onları üç il davam edəsincə istifadə etsə onların ilk sahibinin geri dönüb evini, bağçasını və ərazisini geri istəməsi halında ona geri verilməz və onların zilyedi olan və istifadə edən adam onları istifadə etməyə davam edər.
    31. Əgər onları bir illiyinə kirayəyə götürər və bir il sonra geri dönsə evi, bağçası və ərazisi ona geri veriləcək və onlara təkrar sahib olacaq.
    32. Əgər bir qəbilə rəisi ya da bir adam döyüşdə ələ keçərilər və bir tacir onların azadlığını satın alsa və onları saraya geri gətirsə öz evində azadlığını satın almağa çatacaq vasitələrinin olması halında özünün azadlığını satın alar; evində öz azadlığını satın almağa çatacaq heç bir şey yoxsa öz birliyinin məbədi tərəfindən azadlığı satın alınar; onun azadlığını satın almaq üçün məbəddə bir şey yoxsa məhkəmə onun azadlığını satın alar. Ərazisi, bağçası və evi azadlığını satın almaq üçün verilə bilməz.
    35. Hər hansı bir adam kralın qəbilə rəislərinə hədiyyə etdiyi malı ya da qoyunu satın alsa pulunu itirər.
    36. Bir qəbilə rəisinin, bir adamın ya da bir tebaanın kirayəyə götürdüyü ərazisi, bağçası və evi satıla bilməz.
    37. Hər hansı bir kimsə bir qəbilə rəisinin, bir adamın ya da bir tebaanın kirayədəki ərazisini, bağçasını ya da evini satın alsa onun satış müqaviləsi həbi qırılar (etibarsız elan edilər) və pulu yanar. Ərazi, bağça və ev sahibinə geri verilər.
    38. Bir mülkün kirayəsinin ödəyərək başqa hər cür öhdəçilikdən azad olma haqqına sahib olan bir qəbilə rəisi, adam ya da tebaa tarlası, evi və bağçası üzərindəki bu imtiyazını arvadına ya da qızına təhvil verə bilməz; borcuna qarşılıq verə bilməz.
    39. Ancaq, satın aldığı bir tarlanı, bağçanı ya da evi arvadına ya da qızına dövrədə bilər, onların mülkiyyətinə qata bilər və ya borcuna qarşılıq olaraq verə bilər.
    40. Tarlasını, bağçasını və evini bir tacirə ya da başqa bir cəmiyyət vəzifəlisinə sata bilər, alıcı isə tarlanı, evi və bağçanı faydalanma haqqı qarşılığında əlində tuta bilər.
    42. Əgər bir adam işləmək üzrə bir tarlanı təslim al/götürər və o tarladan heç bir məhsul əldə edə bilməzsə bu onun tarlada çalışma/işləmədiyini isbatlar və qonşusunun yetişdirdiyi qədər taxılı tarla sahibinə təslim etməlidir.
    43. Əgər tarlanı işləməyib nadasa buraxmışsa qonşularının ki qədər taxılı tarla sahibinə verəcək və nadasa buraxdığı tarlanı şumla sürüb toxum əlavədikdən sonra sahibinə qaytaracaq.
    44. Bir kimsə quraq bir ərazini əlavəs(n)ilə bilər bir hala gətirmək üçün təslim al/götürmüş; ancaq, tənbəllik edərək o ərazini əlavəs(n)ilə bilər bir hala gətirməmişsə dördüncü ildə ərazini şumla sürməli, dırmıqlamalı və cüt sürməli və ondan sonra sahibinə geri verməli və ayrıca on gan (bir ərazi ölçüm birimi)lıq bir ərazi üçün on gur (bir ölçü vahidi) taxılı ərazi sahibinə verməlidir.
    45. Bir kimsə tarlasını sabit bir kirayə qarşılığı əkinçilik üçün kirayəyə götürür və kirayə əvəzini də al/götürürsə; ancaq, havaların pis getməsi səbəbiylə məhsul yox olursa zərər torpağı işləyənə aiddir.
    46. Tarladan sabit bir kirayə al/götürməz və məhsulun yarısı ya da üçdə biri qarşılığı kirayəyə götürsə tarladan əldə edilən məhsul mal sahibi ilə ərazini işləyən arasında mütənasib olaraq bölünmə edilər.
    47. İlk il məhsul al/götürmədə müvəffəqiyyətli ola bilmədiyi üçün başqaların tərəfindən işlənən bir tarlanı təslim al/götürsə ilk tarlanın sahibi etiraz edə bilməz, tarla işlənər və razılaşmağa görə məhsulu toplanar.
    48. bir kimsə borclanmışsa və bir fırtına taxılları yerə yatırtmış ya da hasat müvəffəqiyyətli ola bilməmişsə və ya susuzluqdan taxıllar böyüyə bilməmişsə o il borc verəninə taxıl verməsi lazım deyil; borc həbini suda yuyar və o il üçün heç bir kirayə ödəməz.
    49. Bir kimsə bir tacirdən pul al/götürər və tacirə suysam ya da misir əlavəs(n)ilə bilən bir tarlanı verər və tarlaya suysam ya da misir əkilməsini sifariş versə və yetişdirici tarlaya suysam və misir əksə hasat edilən suysamlar tarla sahibinə aiddir və tarla sahibi tacirdən al/götürdüyü pul və yetişdiricinin dolanışığını təmin etmək üçün tacirə misir ilə ödəmədə ol/tapılar.
    50. Əkili bir misir ya da suysam tarlası verilsə tarladakı misir və suysamlar tarla sahibinə aiddir və kirayə olaraq tacirə pul ilə şişə edər.
    51. Şişə üçün heç pulu yoxsa o zaman kraliyet tarifesine görə tacirdən al/götürdüyünə qarşılıq kirayə olaraq pul yerinə suysam ya da misir ilə ideme edər.
    53. Bir kimsə su bəndini uyğun şərtlərdə tutmaz və baxımını etməz və bu səbəblə bənd yıxılar və tarlalar sualtında qalsa, o zaman anbarı yıxılan adam pul qarşılığı satılar və əldə edilən pul xarab olmasına gətirib çıxardığı misirin qarşılığı olaraq verilər.
    54. Əgər bu misirlərin qarşılığı olaraq kafi gəlmirsə malları da misirləri sular altında qalan cütçülər arasında paylaşdırılar.
    55. Bir kimsə misirlərini sulamaq üçün arx açsa; ancaq, diqqətsizliyi səbəbiylə sular qonşusunun tarlasını bassa o zaman qonşusunun misir itkisini ödəyər.
    56. Bir kimsə suyun önünü açar və qonşusunun ərazisində su daşqınına gətirib çıxarsa hər on ganlıq ərazi üçün on gur misir ödəməlidir.
    57. Əgər bir çoban, ərazi sahibinin icazəs(n)i və qoyunların sahibinin məlumatı olmadan otlamaları üçün qoyunların tarlalara girməsinə icazə versə, o zaman tarla sahibi məhsulunu hasat edər və tarla sahibinin icazəs(n)i olmadan sürüsünü tarlada otladan çoban hər on ganlıq ərazi üçün 20 gurluq misiri tarla sahibinə ödəyər.
    58. Sürü otlamağı buraxdıqdan və şəhərin qapısında ortaq sürüyə qatıldıqdan sonra hər hansı bir çoban onların tarlaya girməsinə icazə verər və onları orada otlatsa bu çoban otlatmağa icazə verdiyi tarlanın zilyedi olar və hasatta hər on ganlıq ərazi üçün 60 gur misir ödəyər.
    59. Bağça sahibinin icazəs(n)i olmadan hər hansı bir adam bir ağacı kəsib bağçaya aşırtsa yarım mina pul ödəyər.
    60. Hər hansı bir kimsə bir tarlanı bağbana bağça halına gətirməsi üçün buraxsa və o da bağçada işlə/çalışıb dörd il davam edə ilə bağçaya baxsa beşinci ildə bağban ilə bağçanın sahibi bu bağçanı ikiyə bölərlər və bağça sahibi öz payını alar.
    61. Bağban bağçanın bir qisimini heç istifadə edilməmiş bir vəziyyətdə buraxaraq tarlanı bağça halına gətirməyi tamamlamamışsa işlənməmiş qisim onun payı olaraq təsis edilər.
    62. Bağça olaraq ona verilən tarlanı qrup biçmirsə və əlavəs(n)ilə bilər (misir ya da suysam) bir ərazi isə, qonşu tarladakı məhsullara görə, nadasa buraxdığı illər müddətin tərəfindən tarladan əldə ediləcək məhsulu ərazi sahibinə verər və tarlanı əlavəs(n)ilə bilər mövqeyə gətirdikdən sonra sahibinə qaytarar.
    63. Quraq əraziləri əlavəs(n)ilə bilər hala gətirdikdən sonra sahibinə geri versə tarla sahibi ona bir il üçün on gan başına on gur ödəyər.
    64. Hər hansı bir adam bağçasını bir bağbana işləməsi üçün təhvil versə bağban bağçanın mülkiyyətinə sahib olana qədər bağça sahibinə bağçada çıxarılan məhsulların 2/3ünü verər.
    65. Əgər bağban bağçanı işləməzsə və bağçadakı məhsul pərişan olsa, bağban qonşu bağçalardakı məhsulla mütənasib olaraq ödəmədə ol/tapılar. (Burada paraqrafın ¾'üne qarşılıq gələn bir qisim itkindir.
    101. Getdiyi ölkələrlə ticarət razılaşması yoxsa qazandığı bütün pulu tacirə vermək məqsədiylə dəllala buraxacaq.
    102. Bir tacir sərmayə üçün bir miqdar pulu dəllala əmanət etsə və dəllal getdiyi yerdə bir miqdar zərər etsə ana pulu tacirə vermək məcburiyyətindədir.
    103. Səyahətdə ikən düşmənlər sahib olduğu hər şeyi ondan al/götürsələr dəllal Tanrı adına and içər və öhdəçilikdən xilas olar.
    104. bir tacir nəql etməsi üçün dəllala misir, yun, yağ və ya başqa bir mal versə vasitəs(n)i al/götürdüyü miqdarı ifadə edən bir qəbzi tacirə verməlidir. Bundan sonra tacirə verdiyi pul üçün də ondan bir qəbz al/götürər.
    105. Dəllal diqqətsiz isə və tacirə verdiyi pul üçün bir qəbz al/götürməmişsə fakturalanmamış pulu öz pulu olaraq saya bilməz.
    106. Dəllal tacirdən pulu təslim al/götürsə; ancaq, tacirlə arasında bir anlaşılmazlıq varsa (qəbzi rədd edirsə) o zaman tacir Tanrı və pulu dəllala verdiyinə şahidlik edən şahidlərin hüzurunda and içər və dəllal cəmi məbləğin üç qatını ona ödəyər.
    107. Əgər tacir dəllalı aldatsa, yəni dəllal özünə verilən hər şeyi geri gətirdiyi halda, tacir özünə geri verilən şeylərə bağlı qəbzi inkar edirsə o zaman dəllal taciri hakimlər və Tanrı qarşısında günahlandırar/cinayətlər və dəllalın özünə verdiyi şeyləri al/götürdüyünü bibi/hələ inkar etsə dəllala cəmi məbləğin altı qatını ödəyər.
    108. Əgər bir meyxanaçı (qadın) içilən içkinin əvəzi olaraq brüt ağırlığına görə misir qəbul etmirsə və pul al/götürürsə və içki üçün al/götürdüyü pul misirin dəyərindən daha az isə həbs olunar və suya atılar.
    112. Əgər bir adam səyahətə çıxar və başqa birinə gümüş, qızıl, qiymətli daşlar və ya başqa hər hansı bir daşınar mal əmanət etsə və ondan təkrar geri al/götürməyi istəsə və əmanət edilən adam bütün malları təyin olunan yerə gətirməz və tam əksinə onları özü istifadə etsə o zaman malları geri gətirməyən bu adam məhkum edilər və özünə əmanət edilən hər şeyin beş qatını ödəyər.
    113. Hər hansı bir adamın pul və ya misir sevkıyatı varsa və onları sahibinin məlumatı olmadan bir taxıl anbarından ya da bir qutudan al/götürmüşsə; bu vəziyyətdə sahibinin məlumatı olmadan taxıl anbarından misiri ya da qutudan pulu alan/sahə adam məhkum edilər və al/götürdüyü misiri geri ödəyər. Və ödədiyi komissiyası itirər.
    114. Əgər pul və ya misir qarşılığında bir haqq tələb etməz və güc istifadə edərək haqqını al/götürməyə cəhd etsə hər bir hadisə üçün bir mina (yarım kilo)ın 1/3ü qədər gümüş verər.
    115. Əgər bir adamın digərindən pul və ya misir al/götürəcəyi varsa və onu buna qarşılıq həbs etmişsə və məhkum həbsxanada təbii yollardan ölmüşsə, hadisə bağlanar.
    117. Əgər hər hansı bir adam borcunu ödəyə bilməzsə və pul üçün özünü, arvadını, oğulunu ya da qızını satsa və ya zorla/məcbur et işlədilmələrinə icazə versə onları satın alan adamın ya da mal sahibinin evində üç il davam edəsincə işlə/çalışarlar və dördüncü ildə azad buraxılarlar.
    118. Zorla/məcbur et işlədilmələri üçün qadın ya da kişi bir köləni vermələri halında tacirin bunları kirayəyə verməsi ya da pul ilə satması vəziyyətində buna etiraz edilə bilər.
    119. Əgər bir adam borcunu ödəməkdə müvəffəqiyyətsiz olsa və özünə bir uşaq doğan qadın xidmətçini pul qarşılığı satsa tacirin ona ödədiyi pul kölə sahibinə geri verilər və qadın xidmətçi azad buraxılar.
    120. Hər hansı bir adam digər bir adamın evində mühafizə üçün misirlərini yığmışsa və yığılan misirlərə hər hansı bir zərər gəlmişsə ya da evin sahibi taxıl anbarını açmış və bir miqdar misir al/götürmüşsə və ya xüsusilə misirlərin öz evində yığıldığını inkar edirsə; o zaman, misirlərin sahibi Tanrının hüzurunda (andla) haqq iddia edər və ev sahibi al/götürdüyü bütün misirləri sahibinə geri verər.
    121. Hər kim ki başqasının evində misirlərini anbarlar hər il üçün hər beş ka misir başına bir gur nisbətində ardıya ödənişi ödəyər.
    122. Əgər bir adam başqasına saxlaması üçün gümüş, qızıl ya da başqa bir şey versə verdiyi hər şeyi bir neçə şahidə göstərməlidir, bir müqavilə hazırlanmalıdır və ondan sonra saxlanması üçün təslim edilməlidir.
    123. Əgər şahid və müqavilə olmadan saxlanması məqsədiylə təslim edilirsə və təslim alan/sahə adam bunu inkar edirsə o zaman qanuni olaraq tələb edə biləcəyi bir haqq yoxdur.
    124. Əgər hər hansı bir adam gümüş, qızıl ya da başqa bir şeyi şahidlər hüzurunda saxlanması üçün birinə təslim edər də təslim edilən adam bunu inkar etsə bu adam bir hakimin hüzur/dincliyinə çıxarılmalı və inkar etdiyi hər şeyi sahibinə tam olaraq geri verməlidir.
    125. Əgər bir adam mallarını mühafizəsi üçün başqa birinə buraxsa və oğru ya da soyğunçular sayəsində onun və digər adamın malları ortadan itsə laqeydliyi səbəbiylə itkinin meydana gəlməsinə gətirib çıxaran evin sahibi ödəniş qarşılığında özünə təslim edilən bütün malları kompensasiya edər. Ancaq, evin sahibi malların arxasına düşərək onları oğrulardan geri ala bilər.
    126. Mallarını itirməyən bir adam itirdiyini ifadə edir və səhv iddialarda ol/tapılırsa; onları itirməmiş olsa belə əgər Tanrı hüzurunda mallarını itirdiyini miqdarı ilə birlikdə iddia edirsə itirdiyini iddia etdiyi bütün malları kompensasiya edilər.
    127. Əgər hər hansı bir adam rahibələrə (Tanrının bacılarına) ya da hər hansı bir adamın arvadına böhtan təyin etsə və bunu isbat edə bilməzsə bu adam hakim hüzur/dincliyinə çıxarılar və alını işarələniyər (dərisi çəkilərək ya da bəlkə də saçı kəsilərək).
    128. Bir adam bir qadını qarı/qazancı/arvad olaraq al/götürər; ancaq, aralarında hər hansı bir əlaqə söz mövzusu olmazsa bu qadın o adamın arvadı olmaz.
    129. Bir adamın arvadı başqa bir adam ilə basılsa (cinayət başında halında) hər ikisi də bağlanar və suya atılar; ancaq, ər-arvadını, kral da kölələrini bağışlaya bilər.
    130. Bir adam, hələ kişi olaraq bilinməyən, bibi/hələ atasının evində yaşayan və onunla yatan başqa bir adamın arvadına (nişanlı ya da uşaq anası) təcavüz etsə və bu adam öldürülər; ancaq qadın günahsızdır.
    131. Əgər bir adam başqa birinin arvadını ittiham etsə; ancaq, o qadın başqa bir adamla basılmazsa qadın and içmək məcburiyyətindədir və ancaq ondan sonra öz evinə dönə bilər.
    132. Bir adamın arvadının başqa bir adam ilə əlaqədar olaraq dedi-qodusu edilsə; ancaq, qadın digər adamla yatarkən tutula bilməzsə qadın əri üçün çaya atılar.
    133. Əgər bir adam döyüşdə əsir alınsa və evində dolanışığı təmin edəcək şeylər olduğu halda arvadı evini və bağçasını tərk edib başqa bir evə gedərsə; bağçasına baxmadığı və başqa bir evə getdiyi üçün qanuni olaraq günahkar ol/tapılar və çaya atılar.
    134. Əgər bir adam döyüşdə əsir alınsa və evində dolanışığı təmin edəcək şeylər olmazsa və bu vəziyyətdə arvadı evini tərk edib başqa bir evə gedərsə günahsızdır.
    135. Əgər bir adam döyüşdə məhbus edilsə və evində dolanışığı təmin edəcək şeylər olmazsa və arvadı başqa bir evə gedərək orada uşaqlarına baxsa və əri geri gəldiyində evinə dönsə, o zaman qadın evinə geri dönə bilər; ancaq, uşaqlar atalarına aid olar.
    136. Əgər bir adam evindən ayrılsa, qaçsa bu qaçağın arvadı ərinə geri dönməyə bilər.
    137. Bir adam özünə bir uşaq verən arvadından ya da özünə bir uşaq verən qadından ayrılmaq istəsə, o zaman arvadına cehizini geri verər və uşaqlarına baxsın deyə tarlanın, bağçanın və malların bir qisiminin istifadə haqqını verər. Uşaqlarını böyütdüyü zaman uşaqlara verilənlərdən bir parça, oğlanınkına bərabər olan bir parça da ona verilər. Ondan sonra ürəyinin kişis(n)i ilə evlənə bilər.
    138. Əgər bir adam özünə uşaq verməyən arvadından ayrılmaq istəsə ona atasının evindən gətirdiyi cehizi və başlıq pulunu verər və ondan sonra onun getməsinə icazə verər.
    139. Başlıq pulu yoxsa ayrılma pulu olaraq yarım kilo altını/qızılı ona verməlidir.
    140. Əgər adam azad edilmiş bir kölə isə yarım kilonun 1/3ü qədər qızıl verər.
    141. Əgər bir adamın birlikdə yaşadığı arvadı onu tərk etmək istəsə, borc aldına soxsa, evini viranə halına gətirsə və ərini laqeydlik etsə mühakimə qərarıyla günahkar ol/tapılar. Əri onun sərbəst qalmasını təklif etsə öz yoluna gedər və ayrılma pulu olaraq qadına heç bir şey ödəməz. Əri onun sərbəst qalmasını istəməzsə və başqa bir qadın al/götürsə ərinin evində xidmətçi olaraq qalar.
    142. Bir qadın əri ilə döyüşsə və ona "Mənim üçün uyğun biri deyilsən" dərsə/desə bu nağd hökmünün səbəblərini irəli sürmək məcburiyyətindədir. Əgər qadın günahsızsa və onun payına düşən bir səhvi yoxsa; buna qarşılıq əri onu tərk etmiş və laqeyd yanaşmışsa, o zaman bu qadına heç bir cinayət/günah ithaf edilə bilməz, cehizini al/götürər və atasının evinə geri dönər.
    143. Əgər qadın günahsız deyilsə və buna baxmayaraq ərini tərk etmiş, evinə baxmamış və ərini laqeyd yanaşmışsa bu qadın suya atılar.
    144. Bir adam bir qadın al/götürər də bu qadın ona bir qadın xidmətçi versə və uşaqlarına baxsa; ancaq, buna baxmayaraq adam başqa bir qadın al/götürmək istəsə ona icazə verilməz; bu adam ikinci bir qadın al/götürə bilməz.

    145. Bir adam bir qadını al/götürər də qadın heç bir uşağa baxmazsa və bu vəziyyətdə adam başqa bir qadın al/götürmək istəsə və o qadını al/götürüb evinə gətirsə bu ikinci qadın arvadı ilə bərabər səviyyədə olmasına icazə verilməz.
    146. Əgər bir adam bir qadın al/götürər də bu qadın ona arvadlıq etsin deyə bir qadın xidmətçi verər və uşaqlarına da baxsa və ondan sonra bu xidmətçi qadın onun arvadı ilə bərabər olmaq istəsə ona uşaq doğduğu üçün onun əfəndisi pul qarşılığı sata bilməz; ancaq, onu qadın xidmətçilər arasında hesab edərək və bir kölə olaraq tuta bilər.
    147. Əgər ona bir uşaq verməmişsə o təqdirdə onun xanımı onu pul qarşılığı sata bilər.
    148. Bir adam bir qadın al/götürər də qadın xəstəliyə tutulsa və adam ikinci bir qadın al/götürmək istəsə xəstəliyə tutulan arvadını boşaya bilməz; bunun yerinə onu tikdiyi bir evə yerləşdirər və yaşadığı müddətcə ona kömək edər.
    149. Bu qadın ərinin evində qalmaq istəməzsə atasının evindən gətirdiyi cehizi kompensasiya edilər və qadın gedə bilər.
    150. Əgər bir adam arvadına bir tarla, bağça və ev ilə bunlara aid bir vəsiqə versə və ərinin ölümündən sonra oğulları buna etiraz etməzlərsə, o zaman ana seçdiyi oğullarından birinə mirasının bütününü buraxa bilər və qardaşlarına heç bir şey buraxmağa bilər.
    151. Bir adamın evində yaşayan bir qadın əriylə heç bir borc verənin onu həbs edə bilməyəcəyinə dair bir müqavilə bağlayar və buna bağlı bir sənəd al/götürsə bu qadınla evlənmədən əvvəl adamın borcu varsa borc verən borca qarşılıq qadını al/götürə bilməz. Adamın evinə girmədən əvvəl qadın bir borc müqaviləsi etmişsə borc verən də bu borc üçün əri saxlaya bilməz.
    152. Qadının evə girməsindən sonra hər ikisi birlikdə bir borcun altına girmişlərsə hər ikisi də tacirə borcu ödəmək məcburiyyətindədir.
    153. bir qadın başqa bir adamın hesabına hər ikisinin bərabər/yoldaşlarını öldürsə cinayət/günaha qatılın cütlərin hər ikisi də payaya oturdular.
    154. Bir adam öz qızıyla ensest əlaqə içinə girsə ol/tapıldığı yerdən sürtülər.
    155. Bir adam bir qızı öz oğulu ilə nişanlarsa və oğulu da o qızla əlaqəyə girsə və bundan sonra ata qızı çirklətsə və birlikdə basılsalar ata bağlanaraq suya atılar.
    156. Bir adam bir qızı öz oğulu ilə nişanlarsa və oğulu o qızla əlaqəyə girmədən atası qızı çirklətsə yarım mina (250 qr) qızıl verər və qızın atasının evindən gətirdiyi hər şeyi kompensasiya edər. Qız isə könülünün kişis(n)i ilə evlənə bilər.
    157. Hər hansı bir adam atasından sonra anası ilə ensest əlaqə cinayət/günahını işlərsə hər ikisi də yandırılar.
    158. Hər hansı bir adam atasından sonra uşaq doğan şef ana ilə basılsa atasının evindən qovular.
    159. Qayınatasının evinə daşınan mal gətirən və başlıq pulunu ödəyən hər hansı bir adam başqa bir qarı/qazancı/arvad axtarsa və qayınatasına "sənin qızını istəmirəm" dərsə/desə qızın atası onun gətirdiyi hər şeyin sahibi olar.
    160. Əgər bir adam qayınatasının evinə daşınar mal gətirər və arvadı üçün başlıq pulu ödəsə və ondan sonra qızın atası "Sənə qızımı verməyəcəyəm" dərsə/desə özü ilə birlikdə gətirdiyi hər şeyi geri aparar.
    161. Əgər bir adam qayınatasının evinə daşınar mal gətirər və arvadı üçün başlıq pulu ödəsə və ondan sonra yoldaşı ona böhtan atar və qayınatas(n)ı gənc ərə "Sən mənim qızımla evlənə bilməzsən" dərsə/desə özünün yanında gətirdiyi hər şeyi əskiksiz ona vermək məcburiyyətindədir; ancaq, arvadı yoldaşı ilə evlənə bilməz.
    162. Bir adam bir qadınla evlənər və qadın adama oğullar doğursa və daha sonra bu qadın ölsə qadının atasının cehiz üzərində heç bir haqqı yoxdur; cehizlər oğlanlara aiddir.
    163. Bir adam bir qadınla evlənər və qadın adama oğullar doğursa və daha sonra bu qadın ölsə qayınatasının evinə ödədiyi başlıq pulu ona geri verilmişsə qadının əri qadının cehizi üzərində heç bir haqq iddia edə bilməz; cehiz qadının atasının evinə aiddir.
    164. Əgər qayınatas(n)ı ona başlıq pulunu geri ödəməzsə başlıq pulunu cehizdən al/götürər və arta qalanı qadının atasının evinə verər.
    165. Bir adam seçdiyi oğullarından birinə bir tarla, bağça və ev ilə bunlara aid bir vəsiqə versə və daha sonra ata ölsə və qardaşlar malı-mülkü pay etsələr; o zaman əvvəlcə atasının hədiyyəsini ona verməlidirlər və o da qəbul etməlidir. Daha sonra atadan qalan mallar pay edilə bilər.
    166. Bir adam oğulu üçün qadınlar al/götürər də kiçik oğulu üçün heç bir qadın al/götürməzsə və ondan sonra ölsə qardaşlar qalan malı paylaşdıqlarında kiçik qardaşın payının yanında hələ heç qarı/qazancı/arvad al/götürməmiş olan kiçik qardaşa bir qadın təmin etməsi üçün bir başlıq pulunu ayırmalıdırlar.
    167. bir adam bir qadınla evlənər də qadın adama uşaqlar versə və bu qadın öldükdən sonra adam bir qadın daha al/götürər və o da adama uşaqlar versə və bundan sonra ata ölsə oğlanlar malları analarının vəziyyətinə görə pay edə bilməzlər, yalnız cehizləri bu şəkildə pay edə bilərlər; atadan qalan mallar hər kəsə bərabər bir şəkildə pay edilməlidir.
    168. Bir adam oğulunu evdən qovmaq istər və bunu hakimin qarşısında "Mən oğulumu qovmaq istəyirəm" deyə elan etsə hakim onun səbəblərinə baxar. Oğlanın atanın onu haqlı bir şəkildə evdən uzaqlaşdıracağı qədər böyük bir cinayət/günahı yoxsa atası onu evdən uzaqlaşdıra bilməz.
    169. Atanın oğulunu ata-oğul əlaqəsindən məhrum edəcəyi qədər böyük bir cinayət/günahı varsa ata onu bir dəfəlik bağışlayar; ancaq, oğlan ikinci dəfə eyni cinayət/günahı işlərsə ata onu bütün ata-oğul əlaqəsindən məhrum edə bilər.
    170. Bir adama arvadı oğullar doğursa və qadın xidmətçisi də oğullar doğursa və ata bibi/hələ yaşayarkən qadın xidmətçinin doğurduğu oğullarına "Mənim oğullarım" dərsə/desə və onları da arvadının oğulları arasında saysa və ondan sonra ata ölsə arvadının və qadın xidmətçinin oğulları atadan qalan malları ortaq bir şəkildə bölüşərlər. Arvadının oğulu pay edər və seçər.
    171. Ancaq ata bibi/hələ yaşayarkən xidmətçisinin oğullarına "Mənim oğullarım" deməzsə və ondan sonra ölsə xidmətçinin oğulları arvadının oğulları ilə malları paylaşa bilməzlər; ancaq, xidmətçiyə və oğullarına azadlıqları verilər. Arvadının oğullarının xidmətçinin oğullarını kölələşdirməyə haqqları yoxdur; arvadı cehizini (atasından), ərinin ona verdiyi hədiyyələri, vəsiqə ilə ona verdiklərini al/götürər və ərinin evində yaşar. Yaşadığı müddətcə onu istifadə edə bilər; ev pul qarşılığı satıla bilməz. Onun buraxdığı hər şey uşaqlarına aiddir.
    172. Əgər əri ona hədiyyə verməmişsə, hədiyyə qarşılığında təzminat verilməlidir. Bir uşağının payına bərabər olacaq şəkildə ərinin mallarından bir pay alar. Əgər uşaqları ona nəşr/təzyiq etsələr və zorla/məcbur et evdən uzaqlaşdırmağa çalışsalar hakim məsələyə baxar və oğullar səhvli isə qadın ərinin evini tərk etməz. Qadın evdən ayrılmağı arzu edirsə ərinin ona verdiyi hədiyyəni oğullarına buraxmalıdır; ancaq, atasının evindən gətirdiyi cehizi ala bilər. Bundan sonra ürəyinin kişis(n)i ilə evlənə bilər.
    173. Bu qadın getdiyi yerdəki ikinci ərinə oğullar doğursa və ondan sonra ölsə onun daha əvvəlki və sonrakı oğulları cehizi aralarında paylaşarlar.
    174. Əgər ikinci ərinə heç bir oğul verməzsə ilk ərinin oğulları cehizə sahib olarlar.
    175. Əgər bir dövlət köləsi ya da azad edilmiş birinin köləsi azad birinin qızıyla evlənsə və uşaqları olsa kölənin əfəndisinin azad olanın uşağını kölələşdirməyə heç bir haqqı yoxdur.
    176. Ancaq, əgər bir dövlət köləsi ya da azad edilmiş birinin köləsi bir adamın qızıyla evlənər və evləndikdən sonra qız atasının evindən cehiz gətirsə və hər ikisi də ondan faydalanıb bir ev qursalar və bundan sonra kölə ölsə; o zaman, azad doğan qadın cehizini və əri və özünün qazandığı hər şeyi al/götürər. Bunları iki parçaya bölər; bir parçasını kölənin əfəndisi al/götürər, digərini isə qadın uşaqlarına baxmaq üçün al/götürər. Əgər azad doğan qadın hədiyyəyə sahib deyilsə ərinin və özünün qazandığı hər şeyi al/götürər və onları iki parçaya ayırar: kölənin əfəndisi bir parçasını özü də uşaqlarına baxa bilmək üçün digərini al/götürər.
    177. Uşaqları hələ böyüməmiş olan bir dul başqa bir evə girmək (evlənmək) istəsə hakim qərarı olmadan bunu edə bilməz. Əgər başqa bir evə girsə hakim ilk ərinin evinin vəziyyətini araşdırar. Bundan sonra ilk ərinin evi ikinci ərinə təqdim edilər və qadın idarəçi olar. Və orada bir də qeyd tutulmalıdır. O evin nizamını təmin edər, uşaqlarını böyüdər və evdə olan qabları sata bilməz. Dul bir qadının uşaqlarının alətlərini satın alan kimsənin pulu yanar və əşyalar sahiblərinə qaytarılar.
    178. Bir merbut qadına ya da bir fahişəyə atası bir cehiz və bunun üçün bir vəsiqə versə; ancaq, bu vəsiqədə onu dilədiyi şəkildə miras buraxa biləcəyi ifadə edilməmişsə və açıqca satma haqqına sahib olduğu ifadə edilmirsə və bu vəziyyətdə atası ölsə o zaman qardaşları bağçasını və tarlasını təslim al/götürərlər və hissəsinə görə ona misir, yağ və süd verərlər və onu məmnun edərlər. Əgər qardaşları hissəsinə görə ona misir, yağ və süd verməzlərsə o zaman bağçası və tarlası ona dəstək olar. Tarlanın və bağçanın istifadə haqqına malikdir və yaşadığı müddətcə atasının ona verdiyi hər şey onundur; ancaq, o bu malları nə sata bilər nə də başqasına təhvil verə bilməz. Onun mirası qardaşlarına aiddir.
    179. Bir rahibə ya da bir fahişə atasından bir hədiyyə və dilədiyi şəkildə onu sata biləcəyi açıqca ifadə edilən bir vəsiqə əldə etmişsə və atası ölmüşsə o zaman kimə istəyərlərsə mallarını ona verə bilərlər. Qardaşları heç bir haqq iddia edə bilməz.
    180. Bir ata qızına- evlənilə bilər olsun ya da bir fahişə olsun fərq etməz- bir hədiyyə verib də ölsə atasından qalan mirasdan uşaqlardan birinin payı qədər bir pay alar və yaşadığı müddətcə onun istifadə haqqından faydalanar. Malları isə qardaşlarına aiddir.
    181. Bir ata bir məbəd xidmətçisini ya da məbəd bakirəsini Tanrıya həsr etsə və ona hədiyyə verməz və ölsə atasından qalan mirasdan bir uşaq payının 1/3ü qədər al/götürər və yaşadığı müddətcə onun istifadə haqqından faydalanar. Malları isə qardaşlarına aiddir.
    182. bir ata qızını Babilin Mardisinin arvadı olaraq həsr etsə və ona hədiyyə ya da bir sənəd sənədi verməyib ölsə qardaşlarından atasının evindəki mirasdan bir uşağın payının 1/3ünü al/götürər; ancaq, Marduk onun malını kimə diləsə ona buraxa bilər.
    183. Bir ata qızına bir nökər, bir cehiz, bir böyük/ər və bir sənəd sənədi versə və ondan sonra ölsə atasından qalan maldan bir pay al/götürə bilməz.
    184. bir ata qızına bir nökər ilə birlikdə bir cehiz və böyük/ər verməzsə və ölsə qardaşı atasının sərvətinə görə ona bir cehiz verər və bir böyük/ər tapar.
    185. Bir adam bir uşağı övladlıq al/götürər və oğulu olaraq ona adını versə və onu bəsləyib böyütsə böyümüş bu uşaq bir daha geri istənə bilməz.
    186. Bir adam bir uşağı övladlıq al/götürsə və o uşağı al/götürdükdən sonra analığına və atalığına zərər versə övladlıq alınan bu oğlan atasının evinə geri dönər.
    187. Saray xidmətlərində işlə/çalışan bir aşnanın ya da bir fahişənin oğulu geri alına bilməz.
    188. Bir zanaatkar bir uşağı bəsləyib böyütmək üçün yanına al/götürsə və ona peşəsini öyrətsə o uşaq geri alına bilməz.
    189. Ona peşəsini öyrətməzsə bu övladlıq oğlan atasının evinə geri dönər.
    190. bir adam oğul olaraq övladlıq al/götürdüyü bir uşağa baxmaz və onu digər uşaqlarla birlikdə bəsləyib böyütməzsə bu övladlıq oğlan atasının evinə geri dönə bilər.
    191. Bir oğlanı övladlıq olaraq alan/sahə və onu bəsləyib böyüdən, bir ev quran və uşaqları olan bir adam övladlığını evdən atmağı istəsə bu övladlıq oğlan öz yoluna gedə bilməz. Atalığı öz sərvətindən bir uşağın payının 1/3ünü ona verdikdən sonra gedə bilər. Tarla, bağça və evdən ona bir şey verilməz.
    192. Bir aşnanın ya da fahişənin oğulu atalığına ya da analığına "Mənim anam ya da atam deyilsiniz" dərsə/desə dili kəsilər.
    193. Bir aşnanın ya da fahişənin oğulu atasının evini darıxar və atalığını və analığını tərk edib atasının evinə gedərsə gözləri çıxarılar.
    194. Bir adam uşağına bir süd ana məbləğdə uşaq onun əllərində ölsə və süd ana ana və ataya xəbər vermədən başqa bir uşağı əmizdirsə onlar süd ana xəbər vermədən başqa bir uşağı əmizdirməklə günahlandıra bilərlər və onun məmələri kəsilər.
    195. Əgər bir oğul atasına vursa onun əlləri balta ilə kəsilər.
    196. Əgər bir adam başqa bir adamın gözünü çıxarsa onun gözü də çıxarılar. [Gözə göz]
    197. Əgər bir adam başqasının sümüyünü qırsa onun sümüyü də qırılar.
    198. Əgər bir adam azad edilmiş bir adamın gözünü çıxarsa ya da sümüyünü qırsa bir mina (yarım kilo) qızıl ödəyər.
    199. Əgər bir adamın köləsinin gözünü çıxarsa ya da sümüyünü qırsa onun dəyərinin yarısını ödəyər.
    200. Bir adam özü ilə bərabər olan birinin dişini qırsa onun da dişi qırılar. [Dişə diş]
    201. Bir adam azad edilmiş bir adamın dişini qırsa bir mina qızılın 1/3ünü verər.
    202. Bir adam rütbə tərəfindən özündən daha üstün olan bir adamın bədəninə vursa xalqın qarşısında öküz qırmancı ilə 60 qırmancı hakeder.
    203. Doğuşdan azad bir adam başqa bir azad doğan adama ya da bərabər dərəcədəki birinə vursa bir mina qızıl ödəyər.
    204. Azad edilmiş bir adam başqa bir azad edilmiş adama vursa on şikel pul ödəyər.
    205. Azad edilmiş bir adamın köləsi azad edilmiş bir adama vursa qulağı kəsilər.
    206. Bir döyüş əsnasında bir adam digərinə vurar və onu yaralarsa və daha sonra "Onu qəsdli olaraq yaralamadım" deyə and içsə doktor/həkimlərin xərcini ödəyər.
    207. Bu adam yarası səbəbiylə ölsə, öldürən bənzər bir şəkildə yenə and içər və ölən adam doğuşdan azad isə yarım mina pul verər.
    208. Əgər azad edilmiş biri isə bir minanın 1/3ü qədər ödəyər.
    209. Bir adam hələ doğulmamış uşağını itirəcək şəkildə doğuşdan azad bir qadına hücum etsə onun itkis(n)i üçün on şikel ödəyər.
    210. Bu qadın ölsə öldürən adamın qızı öldürülər.
    211. Azad sinifə aid bir qadın bir zərbə səbəbiylə uşağını itirsə buna səbəb olan pul olaraq beş şikel ödəyər.
#17.03.2010 07:59 0 0 0