1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. Köhnə Çağlarda Ruh xəstəliklərinin Müalicəsi

Köhnə Çağlarda Ruh xəstəliklərinin Müalicəsi

Son güncelleme: 24.09.2011 13:03
Nerissa-Su Nerissa-Su foto
  • ruh xəstəliklərinin tarixi - qədim yunan tibb ənənəsi - köhnə ərəb tibb ənənəsi - orta əsrlərdə ağıl xəstəliklərinin müalicəsi



    Köhnə çağlarda insanlar zehni pozuqluğu olan bir adamın pis ruhların, şeytanların və ya digər fövqəltəbii güclərin təsiri altında qaldığını düşünürdü. Xəstəliyin səbəbi belə sanıldığı üçün yaxşılaşdırma səylərində heç bir sistem yoktu.Daha çox təlqin gücünə başvuruluyordu.Bu sistemsiz səylərə az da olsa bir nizam gətirənlər Hippokrates və Galenos oldu.Onların irəliyə sürdüyü 'Dörd ifrazat' qaydası təxminən iki min il tibb dünyasını təsir altında bırakmıştır.Bu qaydaya görə insan bədənində dörd dənə təməl ünsür vardır: Qan, bəlğəm, sarı öd və qara safra.Birtakım xəstəliklər və bəzi müxtəlif şəxsiyyət strukturlarının səbəbi, bu mayelərdən birinin ya da başqasının üstünlüğüdür.Örneğin quru öd və ya bəlğəm normaldan çox isə bu, o adamın melanxoliya olmasının səbəbidir. Təklif edilən müalicə isə iksir, duş, pəhriz və ya kusturucu ilaçlardı.


    Köhnə yunan tibb ənənəsini davam etdirən ərəblər oldu.Sekizinci və on üçüncü əsrlər arasındakı dövrdə Şam, Qahirə və Bağdadda dəlilər üçün ağıl hastahanelere yapılmıştı.Avrupa 'da ağıl xəstəliklərinin baxım işi Xristianlığın yayılması ilə paralel olaraq gelişmiştir.Manastır və digər dini mərkəzlər ilə din xadimlərinin idarə etdiyi xəstəxanalar müalicə vəzifələrini üstlendiler.

    Ancaq orta əsr Avropa xalqları yoxsulları, şikəstləri və digər toplumdışı qalmış kəsləri olduğu kimi dəliləri də öz həyatları xaricinə itələmə meyli daşıyırdılar. Yenə eyni dövrlərdə xalqın; cadugərlik, dini azğınlıq, cadugərlik və şeytana qapılma kimi saplantıları vardı.Birçok adam, deli olaraq xarakterizə etdikləri insanların şiddətli və təəccüblü taşkınlıklarını bu kimi pis güclərə yüklüyorlardı.Böylece deli olaraq xarakterizə edilən insanlar işgəncə, həbs və ya ölüm cəzasına məhkum. Dəliliyə cadugərlik və dini yoldan əlaqədar olduğu inancı bir çox insanın günahsız olaraq ölümünə səbəb olmuştur.Örneğin Girolamo Savonarola adlı din və siyasət reformist olan bir adam dini azğınlığa bağlı deli olduğu səbəbi ilə yandırılaraq öldürülmüşdü.


    Orta əsrlərdə ağıl xəstəliyinin fiziki və ruhi səbəblərini az çox anlayan, həddindən artıq ağıl xəstəlikləri üçün istirahət, sakitləşdirmək və musiqi müalicəsi təklif edən kəslər də vardı.Aynı şəkildə dəlilik ilə dini azğınlığı bir-birindən ayıranlar da olmuştu.Örneğin Johann Weyer adlı bir həkim, cadugər olaraq xarakterizə edilən kəslərin pis ruhlu deyil də psikozlu yaşlı qadınlar olduğunu irəli sürmüştü.Ancak o dövrlərin klise və hüquq mütəxəssisləri belə fikirləri rədd etdilər.
    Bir başqa inanc isə zehni çətinliyə səbəb olan ruhun, kəllə açılaraq azad edilməsi gərəyi idi.Bazı bölgələrdə isə ağıl xəstələri kollektiv əzizlərin türbələrinə götürülüyordu.

    On yeddinci və on səkkizinci əsrlərdə tibb elmi ilə cərrahiyyə əhəmiyyətli inkişaflar başladı.Ancak ağıl xəstəlikləri ilə əlaqədar qaydalar eyni inkişafı göstərə. Hərçənd orta əsrlərin vəhşi tətbiqləri bitmişdi, amma müalicə üsulları yenə də çox ilkeldi.Müshil, kusturma və qan alma kimi fiziki metodların yanaşı bəzi mexaniki vasitələr kullanılıyordu.Hırçın və dəli xəstələri sakitləşdirmək məqsədiylə xüsusi mexanizmlər geliştirildi.Deri kayışlar, çadır bezindən pencəklər, xüsusi qandallar dövrəyə soxuldu . Xəstələr oturacaqları çox az hərəkət edəcək şəkildə bağlanıyorlardı.Ani və şiddetlli qorxu yaratmanın ruh xəstəliyinə faydalı təsiri olacağına inanılıyordu.Bir digər üsul isə xəstələrin suya daldırılması idi.Akıl xəstəlikləri və dəlilik; bəzi əxlaq qaydalarının əskik olması, istəklərin gərəyi kimi denetlenememesi, şəxsiyyətləri yozlaşması kimi səbəblərə bağlanmağa başlanmışdı.


    On səkkizinci əsrdən etibarən nəzəriyyələrin ortaya atılması sürətləndi.
    Benjamin Rush (1745-1813) Amerikada ruh hekimliğinin quruluşuna katkıkarda bulunmuştu.Ruh xəstəliklərinin müalicəsində qan vermənin və mexaniki cihazlar istifadə müdafiə yapmıştı.Tedavide ruhi və fizioloji yanaşmaların birləşdirilməsini irəli sürmüşdü.

    Franz Mesmer (1734-1815) ağıl xəstəliyini bədəndəki maqnetik mayelərin təcrübəsi ilə ilişkilendirdi.Önerdiği müalicə üsulu isə daha da maraqlı idi: hastalardaki maqnetik mayelərin özü kimi xüsusi maqnetik güclərə sahib terapistler tərəfindən giderileceğini qarşıya qoymuşdu.

    Franz Cozef gall (1758-1828) beyində hər biri müəyyən zehni funksiyaya sahib olan 27 ədəd orqan olduğunu irəli sürdü.Bu orqanlar nə qədər yaxşı çalışsa o qədər böyük olurlardı.Böylece kəllənin böyüklüyünü etkilerlerdi.Gall 'in bu fikri bir müddət təsirli oldu.Kişilik və zehni tarazlıq, kəllənin forması və xüsusiyyətləri ilə şərh olundu.


    Nəhayət anlayışa söykənən müalicə üsulları ön plana çıxmağa başladı.Uzun müddətdən bəri dağınıq halda olan müşahidə və təcrübələrin təcrübələri sistemli bir şəkildə ələ alındı.Ruh xəstəlikləri sınıflandırıldı.Giderek şüur ​​xarici keşfedildi.Fransız ruhbilimcisi Pierre Janet (1859-1947) zehni funksiyaları bir sıra nizamına qoydu . Onun nəzəriyyəsinə görə ən altda avtomatik funksionallıq bulunuyordu.En üstdə isə ussal, təcrübəli və şüurlu hərəkət bulunuyordu.Janet 'in bu qaydanı Jean Charcot'un hipnoz nümayişlərini inkişaf etdirməsinə köməkçi oldu.Sigmund Freyd, təhtəlşüur qaydasını irəli sürərkən Janet'ten yararlanmıştı.

#24.09.2011 13:03 0 0 0