1. Ana Sayfa
  2. Azərbaycan
  3. İş Stressi Ve Ruhi Denge

İş Stressi Ve Ruhi Denge

Son güncelleme: 18.01.2012 08:56
Nerissa-Su Nerissa-Su foto


  • İş mühitində problemləri - İş stressi - Ruhi İş çətinlikləri - psixoloji problemlər

    İş stressi
    İş saatları, növbə üsulu iş, fiziki təhlükə varlığı, məsuliyyət çoxluğu, işsizlik qorxusu kimi bir çox səbəb insanları gərginlik içində saxlayır.

    İş mühitində problemlər:

    Növbə üsulu iş, qan şəkəri, bədən istiliyi, maddələr mübadiləsi və zehni məhsuldarlığı təsir edər. İş motivasiyasını azaldır. Nöro-psixoloji ritm pozulması, xora, şəkər xəstəliyi, təzyiq kimi bir çox psixosomatik xəstəliyi alevlendirmektedir.

    Zaman təzyiqi, səhv etmə qorxusu, təhlükəsizliyin az olması stressi artırar. Bəzən həddindən artıq təhlükəsizlik xüsusilə nüvə iş kimi riskli işlər beyni daha çox fayda. Qulaq qoruyucusu daşınması insanda təcrid olma, təhdid altında olma duyğularını hərəkətə keçirər.

    Həddindən artıq iş altındakı insanlarda təcili və gözlənilməz vəziyyətlərdə qərar vermə tutumları azalabilmektedir.

    Təşkilat içindəki rol:

    Adamın vəzifəsinin sərhədlərinin naməlumluğu, çox terfi etmiş olması və ya qeyri-kafi terfi içində olması qayğı səviyyəsini yüksəldər.

    Qısa zamanda çox pul qazanmaq və daha yüksək bir ictimai mövqeyə çatmaq üçün sıx rəqabət əvəz ödettirecektir. Bedeli itirən qədər kanan da ödəyir. Bu əvəzin adı "İş stressi" dir.

    Pensiya stressi:

    Edilən araşdırmalar pensiya sonrakı iki il içərisində ölüm hadisələrinin daha tez-tez olduğunu göstərir. Xüsusilə iş doyumu olan insanlar təqaüdə olduqlarında psixoloji hazırlıqları kafi deyilsə bədən sağlamlıqları pozulmaqdadır. Təqaüdə çıxmağın ağlını itirməyi, Alzheimer xəstəliyini qıcıqlandırıcı olduğu da saptamalar arasındadır.

    Şüuru yerində olan, əli tutan insanın təqaüdçü olsa da bir işlə məşğul olması insanın psixoloji təbiətinə daha uyğundur.

    İş stresinden ailənin rolu:

    Ailə mühitindəki faktorlar iş içindəki faktorlarda ayrı düşünülə bilməz. Ailəvi problemlər, maddi çətinliklər, kəslər arası əlaqə problemləri, iş yerində özünü etibarda hiss etməmə bir stress mənbəyidir.

    Xüsusilə ailədən və müəssisədən gələn tələbin qarşıdurması fərdin şəxsiyyəti ilə aşılabilir.

    Ərinə dəstək verməyi vəzifə olaraq düşünən bir yoldaş yoldaşının iş müvəffəqiyyətini artıracaq.

    Ailə yuvasında etibarda, rahat olmaq, iş xaricində evi bir sığınacaq olaraq görmək iş stresini azaldar.

    Yaxşı bir yoldaş altı çizilmemiş bir müqavilə ilə evin daxili məsuliyyətini alır. Bu ərinin müvəffəqiyyətini artırar.

    Yoldaşların hər ikisinin işlədiyi ailə modelində yeni problemlər əlavə olunmaqdadır. Xüsusilə Türk ailə modelində qadın həm iş həm ev məsuliyyətini birlikdə aparmaqdadır. Analıq, ev hanımlığı və iş həyatı qadını daha çox yıpratmaktadır. ABŞ-da edilən araşdırmalar boşanan cütlərdə artımın səbəbini yeni ailə modelinə bağlamaqdadır. ABŞ-da da kişilər işləyən yoldaşla evlənməyə bağlı rolunda dəyişməsi göz ardı edir. Yəni evin iş məsuliyyətini qadından gözləmə meyli çoxdur. Bu da müzakirə və gərginlik mənbəyi olmaqdadır.

    Yoldaşların hər ikisinin çalışmaq məcburiyyətində olduğu iş modellərində ailə xarici kömək əhəmiyyət qazanar. Belə bir kömək yoxsa tərəflərin öhdəlikləri paylaşmaları lazımdır.

    İŞ şöbəsi VƏ STRESS

    Bir iş qrupunda yaxşı əlaqələrin qurulması adam sağlamlığı və iş səmərəsində qabaqda gələn bir etməyindir.

    Üste hörmət göstərilməməsi yəni önemsenmeme, dostluq davranışı içində olmama, sevgi istiliyinin olmaması gərginlik duyğularına gətirib çıxarar.

    Idarəçinin ədalətli olmaması, qabiliyyətlərə katılımcılığa, texniki məlumat və təchizata uyğun davranışın içində olmaması, qərar mexanizmində qərarlara daha çox kimsəni katmaması daxili gərginliyi artırır.

    İş yeri mühitində çətin vəziyyətlərdə dəstək görülməməsi, sülh olmayan yarışmacılık, rəqabət qayğılarının paylaşılmaması stress qaynağı olmaqdadır. Çətinlik, depressiya, psixosomatik xəstəliklər belə vəziyyətlərdə diqqətə çarpan artmaqdadır.

    Böyük və ideal idarəçilərin insanların fərqliliklərini qoruyarkən, eyni məqsəd ətrafında bənzər hərəkət şəkliylə işlətməyi uğurun. Tek tip insandan meydana gəlmiş bir rəhbərlikdə qabiliyyətlər ortaya çıkamamaktadır.



    İş yerində stress əlamətləri:

    İş yerində stressin uzun sürməsi fərdlərin müvəffəqiyyət vəziyyətini təsir edər. Əsas əlamətləri:

    Rəqabətə qarşı qoymağı becerememe.

    Özünə etibarsızlıq "Mənim fikirlərim" budur deyə bilməmə.

    Qarışıq vəziyyətlərdə müvəffəqiyyətsizlik, çaxnaşma.

    İş yerindəki problemlərə çox romantik reaksiya vermə

    Müvəffəqiyyətli olmağı bacara bilməmə.

    Qərar vermə prosesində kifayət qalma.

    Həmrəylik əskikliyi.

    Katılımcılığın azalması.

    İş qəzalarının artması.

    Iş məhsuldarlığının düşmə.

    İşə davamsızlığı artması.

    Keyfiyyət nəzarəti altında səhvlərin artması.

    Səhvlərə qarşı laqeyd davranma.

    Spirt siqaret istifadə artması.

    Sağlamlıq problemlərinin artması.

    Yorğunluq, əsəbilik, baş ağrıları səbəbləri, çətin qalxma, asan ağlama, yuxu nizamının pozulması, tək qalma istəyi, iştahsızlıq, çarpıntılar, mədə bağırsaq xəstəlikləri, allergiyaya, romatizmal ağrılar kimi psikosomatik əlamətlərdə artımın baş verməsi.

    Prof. Dr. Nevzat Tarhan
#18.01.2012 08:56 0 0 0