1. Ana Sayfa
  2. Tarih
  3. 2. Mahmut Fiyaskosu

2. Mahmut Fiyaskosu

Son güncelleme: 01.11.2022 16:21
KONAMI KONAMI foto
  • * II. Mahmut Fiyaskosu *
    II. Mahmuttan Yunan İsyanına Destek Nisan 1821, Fener Patrikhanesi

    Alemdar Mustafa Paşa Rumeli askeriyle Topkapı Sarayının kapısına dayandığında padişah IV. Mustafa hem III. Selimin, hem de II. Mahmutun öldürülmesi emrini vermişti. Selim öldürüldü ama Mahmut haremdeki kadınların yardımıyla kurtuldu ve ardından tahta geçti. Napolyonun çağdaşı olan II. Mahmut, Fransız imparatorunun Rusyanın üzerine yürümesinden memnundu.Napolyonun başarıları yüzyıllardır Ruslarla savaşmakta olan Osmanlıların işine geliyordu. Dolayısıyla Fransızlarla Osmanlıların ilişkileri bu dönemde hayli gelişecekti. Avrupa ve Rusya Napolyonla uğraşırken II. Mahmut da Osmanlı İmparatorluğunda bazı reformlar yapma olanağını bulacaktı. Ancak Fransa sadece Avrupa ve Rusyanın başına bela olacak bir Napolyonu çıkarmakla kalmamıştı, aynı zamanda 1789 devrimini de gerçekleştirmiş ve bu devrimin rüzgarı Osmanlının egemenliği altındaki topraklara kadar ulaşmıştı. Fransız devriminin yaydığı fikirler, başta Balkanlar olmak üzere, Osmanlıların da canının sıkılmasına neden olan milliyetçi akımları birçok yerde güçlendirecekti. Bunlardan biri de Yunanistandı. Ortodoks dininin egemen olduğu Balkanları kendi hegemonya alanı olarak gören Rusların, Sırbistan ve Yunanistanın bağımsızlığı için uğraşmaları anlaşılır bir şeydi.Nitekim 1814de, Rusyadaki Yunan tüccarları tarafından Odesada kurulan Philiki Hetairia örgütü Yunan bağımsızlığı için önemli bir adım olacaktı. Bir süre sonra Osmanlılardan bağımsızlık kazanmak için Balkanlarda başlatılmak istenen savaş hemen sonuçlarını vermeyecekti ama artık fitil de tutuşturulmuş oluyordu.Aslında kendilerini Bizans İmparatorluğunun varisi olarak gören Rumların Osmanlı egemenliği altında hayli ayrıcalıklı bir statüsü vardı. Başkent İstanbulun nüfusunun önemli bir kesimini oluşturan Rumlar dış ilişkiler başta olmak üzere Osmanlı devletinin birçok önemli mevkisini işgal ediyordu.Osmanlı devletinin Avrupa ülkeleriyle diplomatik ilişkilerinde kullandığı dil esas olarak Yunancaydı. Tabii en önemlisi de Fener Patrikhanesinin İstanbulda bulunmasıydı. Ortodoks kilisesinin merkezinin İstanbulda olması ve varlıklı Fener aristokrasisinin Osmanlı sultanlarıyla iyi geçinmeyi temel alan ilişkileri Osmanlının Yunan/Rum tebaasıyla olan ilişkileri açısından da belirleyici bir öneme sahipti. Ama ne olursa olsun, sonuçta Yunanistan yüzlerce yıldır Osmanlının egemenliği altındaydı ve artık çağ ulusal esaslara göre yeni devletlerin mantar gibi fışkırdığı, ulus-devlet modelinin evrenselleşmeye başladığı bir çağdı. Dolayısıyla Yunanistanın da kendi bağımsızlığı için ayaklanması ve savaşmaya başlaması doğaldı. Uzunca bir zamandan beri Yunanistan ve Arnavutlukun bir bölümünde fiilen hükümranlık kurmuş Tepedelenli Ali Paşanın II. Mahmutun orduları tarafından tepelenmeye çalışılmasını fırsat bilen Yunan milliyetçileri Mart 1821de ayaklandılar.Asıl destek adalardaki tüccarlardan, orta sınıftan ve köylülerden geliyordu. Özellikle deniz ticaretiyle uğraşan Yunan adaları hem zenginleşmiş, hem de başta Marsilya olmak üzere Fransa ile olan yoğun ilişkileri çerçevesinde milliyetçi fikirlere açık hale gelmişti. Bir yandan Tepedelenli Ali Paşa, diğer yandan da İranla savaş halinde olan Osmanlı orduları ilk aşamada isyanı bastırmakta güçlük çektiler. Böyle bir ayaklanmayı pek beklemeyen II. Mahmut büyük bir öfkeye ve paniğe kapıldı. Paniklemişti, çünkü Rumlar hep birlikte ayaklandıklarında İstanbulu, en azından Galata ve Beyoğlunu ele geçirirler diye korkuyordu. Nitekim gizli bir emir vererek İstanbuldaki Müslüman ahalinin böyle bir Rum ayaklanmasına karşı koymak üzere silahlanmasını istedi. Yeniçeri kışlalarına da gerektiğinde sivil halka dağıtılmak üzere yeteri kadar silah bulundurmalarını emretti. Öfkesini ise Fener Patrikhanesinden çıkaracaktı. Evet, yüzlerce yıldır ataları da her türlü başkaldırıyı kan dökerek, şiddetle bastırmıştı ve atalarından bildiği yolu izlemesi şaşırtıcı değildi. Ayrıca o sıralarda aşınmış olan merkezi otoriteyi, yani kendi otoritesini güçlendirmek için yerel otoritelerin ve ayaklanmaların üzerine şiddetle giderek despotlukta bir hayli ün de kazanmıştı. Ama yine de öyle akılsızca hareket edecekti ki, karşısındaki güçleri birleştirmekle kalmayacak, durduk yerde bir din şehidi yaratacak ve kendisine karşı mücadele edenlere etkili bir bayrak armağan edecekti. Dönemine göre bir aydın olduğu söylenebilecek padişahın aydın despotluğunu annesi Fransız Sultandan aldığı ileri sürülmüştü. Ve kan dökmeye alışık bu aydın Sultan, Yunan ayaklanmasının arkasında Ortodoks kilisesinin olduğuna inanıyordu. Öyleyse önce kilisenin önde gelenlerini cezalandırarak işe başlamak gerekir, diye düşünüyordu. Oysa Fener Patrikhanesinin patlak veren ayaklanmanın arkasında olduğu kanıtlanamazdı. Evet, kimi yoksul papazlar ve din görevlileri isyancılarla beraber olabilirdi, ama Fener yöneticileri, patrik ve piskoposlar bu hareketten rahatsızdılar ve kendi konumlarını da tehlikeye attığının bilincindeydiler.Nitekim Morada ayaklanma başladıktan sonra Fener Patrikhanesi Ortodoks Kilisesi adına resmi bir açıklama yapacak ve ayaklanmayı kınarken Sultana bağlılığını bir kez daha vurgulayacaktı. Ancak II. Mahmut açısından bunların hepsi oyundu. Fener Patrikhanesi hem ayaklanmayı gizlice destekliyor, hem de kendisini kurtarmak için bu tür açıklamalar yapıyordu. Oysa durum böyle olsa bile, bu açıklamanın ayaklanan güçleri bölmek için bir silah olarak kullanılması mümkünken öfkesinin esiri olan padişah budalaca hareket edecekti. İşte böylece, Moradaki ayaklanmanın başlamasından birkaç hafta sonra, 22 Nisan 1821de yaklaşan Paskalya için ayin yapılırken silahlı askerler Halicin kıyısındaki Fener Patrikhanesine daldılar. Ayinin bitmesini sabırsızca beklemeyi nasıl akıl ettiler Allah bilir, ama ayin biter bitmez tören cüppeleri içindeki Patrik Gregorius ve beraberindeki piskoposlarla papazları yakaladılar.Bir anda ortaya çıkan cellatlar kementlerini Patrikle diğerlerinin boynuna dolayıverdiler. Sürüklenerek Patrikhanenin kapısına getirilen Gregorius buradaki bir çengele asılıverdi. Tüm Rumlara gözdağı vermek için Patriğin cesedi üç gün boyunca orada asılı kalırken, diğer piskoposlar da İstanbulun çeşitli semtlerinde aynı şekilde asılarak günlerce teşhir edildi. Sultan Mahmut bu katliamın ardından Rumların tepki gösterebileceğini de düşünmüş ve İstanbula dışarıdan askeri birlikler getirtmeyi ihmal etmemişti.Ayrıca Müslüman halk da Rumlara ve Hıristiyanlara karşı silahlandırılıp, kışkırtıldı. Gözü dönmüş topluluklar günlerce İstanbulun altını üstüne getirerek terör estirdiler insanları öldürdüler, kiliseleri yağmaladılar, hatta Patriğin tahtını bile parçaladılar. Bu arada Sultan Mahmutun da öfkesi dinmek bilmiyordu. İyice çileden çıkmış olan Padişah, Ortodoks Hıristiyanları daha da aşağılamak ve küçük düşürmek için Patriğin cesedinin Yahudilere verilmesini ve bir pazar yerinde Yahudiler tarafından ayağından sürüklendikten sonra bir taşa bağlanıp Halice atılmasını emredecekti. Böylece Osmanlı Sultanı İstanbuldaki Rumların herhangi bir harekete kalkışmasını belki önlemişti ama bir anda imparatorluk topraklarında yaşayanların dörtte birini, sadece Rumları değil bütün Ortodoks Hıristiyanları kendisine düşman etmeyi başarmıştı. Olanlara kayıtsız kalmayan Avrupa devletleri Osmanlı devleti üzerinde ağır bir baskı kurdu. Bu arada zaten geleneksel olarak eski Yunan uygarlığından gelen hayranlık ve bağlılık duygulan artık tüm Avrupada Yunanistanın bağımsızlık savaşının daha büyük ölçüde desteklenmesini getirecekti. Barbar Türkler Uygar Yunanlıları böylesine vahşice katlederken Avrupanın hareketsiz kalması mümkün değildi. Ve sonuçta çok geçmeden Yunanistan tam da bu destek sayesinde, Avrupanın Hıristiyan devletlerinin eliyle bağımsızlığını kazanacaktı.Yunanistandaki ayaklanmalar Mısır Valisi Mehmet Ali Paşanın oğlu İbrahim Paşanın ordusuyla bastırılacaktı ama Rusya ve diğer büyük devletler yapılanları unutmayacak ve Yunan davasının zafere ulaşmasını sağlayacaklardı. 1827de Navarinde Osmanlı-Mısır donanması ağır bir yenilgiye uğratıldıktan ve Ruslar yine Balkanlara indikten sonra Eylül 1827de Edirnede yapılan anlaşma ile Yunanistanın bağımsızlığı resmen tanınacaktı. Öte yandan cesedi Halicin sularına atılan Gregoriusun hikayesi orada bitmedi. Bağlandığı taştan kurtularak suyun yüzeyine çıkan ceset Rusyaya tahıl götüren bir Rum gemisi tarafından bulundu. Bunun din şehidi Patrik için ilahi bir mesaj olarak algılanması kadar doğal bir şey olamazdı. Gemi Odesaya ulaştığında Gregorius dini ve vatanı uğruna şehit olmuş kutsal bir kişi, bir aziz olarak büyük bir törenle toprağa verildi. Aslında Osmanlıya bağlı olan ve ayaklanmacılara karşı çıkan talih siz adam artık bağımsızlık mücadelesi verenlerin elinde bir meşale olacak ve hep öyle kalacaktı.Yarım yüzyıl sonra Ruslar Ortodoks kiliseleri arasındaki ilişkileri geliştirmek için Patriğin kemiklerini anavatanı Yunanistana gönderdiler. Atinadaki Metropol katedralinin girişine defnedilen Patriğin mezarı o gün bugündür dindar Yunanlılarca bir türbe gibi ziyaret ediliyor.
#11.03.2007 23:19 1 0 0
tuavanxx tuavanxx foto
  • II. Mahmut kişisel olarak karakterini çok sevdiğim bir padişahtır. Verdiği onca hakları suistimal Rumalara karşı kinini bastıramamış, gereksiz yere şova dönüştürmeye çalışmış. Kapıda asmaya ne gerek var? İsyana teşvik edenler için ; ''Verem bu, salgın olmuşlar hepsi aniden ölmüş'' dese daha hoş olurdu
#29.03.2007 20:11 0 0 0
GS2004 GS2004 foto
  • Paylaşım için Teşekkürler Ellerine Sağlık
#01.11.2022 16:21 0 0 0