Osmanlıda Kullanılan Lakaplar
Son güncelleme: 26.01.2014 21:49
-
Osmanlı Devletinde kullanılan padişah ve devlet adamlarının unvan ve lakaplarını bir araya getirdik. Osmanlıda bazı padişahlara gösterdikleri hüner ve marifetlerin yanı sıra gösterdikleri yiğitliklerden ötürü çeşitli lakaplar takılmıştır. Osmanlıdaki paşalar ve diğer görevlerdeki kişilere de çeşitli lakaplar takılmıştır. İşte Osmanlı Devletinde kullanılan Lakap ve unvanlar
Osmanlıdaki Lakap ve Unvanlar:
ADLİ : “Adil”. II. Bayezid, III. Mehmed ve II. Mahmud’a verilmiştir.
AĞA : Bazı kuruluşların başında bulunanlara verilen resmî san Yeniçeri ağası, Kızlar ağası gibi saray korumalarına verilmiştir.
AHRETLİK : “Manevi evlat”. Dürrüşehvar’a verilmiştir.
AK BAŞLI : “Ak başlıklı”. Aktimur’a verilmiştir.
ALP : Yiğit, kahraman asker anlamına gelmektedir. Daha çok Osmanlının ilk dönemlerinde kullanılmaktadır.
AMCAZADE : Amca çocuğu anlamına gelmektedir.
ARSLAN : Arslan veya Aslan yürekli.
AVCI : IV. Mehmed’in lakabıdır. Hayatındaki en önde gelen uğraşlarından bir tanesidir. Edirne civarında kendisini bu iptilaya kaptırmıştı.
BAHİR : Denizci anlamına gelmektedir.
BAHTİ : Talihli anlamına gelmektedir ve I. Ahmet’e verilmiş ve onun tarafından şiirlerinde maslah olarak kullanılmıştır.
BAŞ : Lider, Başkan, Baş-Çuhadar veya Kapıcı-başı gibi genellikle diğer unvanlarla beraber kullanılmıştır.
BEDROS : Kurnaz anlamına gelmektedir. Genel bir Ermeni adıdır ve bir rivayete göre II. Abdülhamid’in yüz hatları Ermenilere benzediği için öyle denmektedir.
BEY : Efendi, Şehzade anlamına gelmektedir. Zamanla bu unvan değerini kaybetti ve daha ziyade İngilizcedeki esquire gibi nezaket unvanı haline geldi.
BEYCEĞİZ : Küçük Şehzade anlamına gelmektedir.
BEYLERBEYİ : Bölge Valisi anlamına gelmektedir. Büyük eyaletlerin idarecilerine verilen addır.
BEYZADE : “Şehzade oğlu”. Padişahların kızlarının oğullarına verilen ünvandır. İlk dönemlerdeki “Sultanzade” ünvanının yerini almıştır.
BIYIKLI : Sakallı anlamına gelmektedir.
BOŞNAK : Bosnalı anlamına gelmektedir.
CEDDÜ’L OSMAN : Osmanlıların Babası anlamına gelmektedir. Süleyman Şah’a verilmiştir.
CEMCA : Cemşid gibi güçlü anlamına gelmektedir. Sultan için Doğu dillerinde kullanılan bir unvan.
CİHANDAR : Dünyanın Efendisi anlamına gelmektedir. III. Selim’e verilmiştir.
CİVAN : Genç anlamına gelmektedir. 2138/ Mehmed’e verilmiştir.
ÇAKIRCI : Şahinci anlamına gelmektedir.
ÇAVUŞ : Rütbeli Er, Haberci anlamına gelmektedir.
ÇELEBİ : Beyefendi, Kibar Efendi, Genç Efendi anlamına gelmektedir. II. Mehmed dönemine kadar padişah oğullarına verilen unvandır.
ÇELEBİ SULTAN : Kibar-Şehzade anlamına gelmektedir. 1594 yılına kadar sancak valisi olan padişah oğullarına verilmiş olan unvandır.
ÇUHADAR : Kahya anlamına gelmektedir.
DAMAD-I ŞEHRİYARI : Padişah Damadı anlamına gelmektedir. Padişahların kızlarıyla evlenenlere verilen unvandır. Ancak bu sadece babasının saltanatı döneminde evlenen kızların kocalarına uygulanmıştır. Ayrıca aynı isimlerdeki birkaç veziri seçmek için de bu unvan kullanılmıştır.
DAYE : Süt Anne anlamına gelmektedir.
DEFTERDAR : Hazineci anlamına gelmektedir.
DELİ : I. Mustafa ve İbrahim’e verilmiştir.
DİVİTDAR : Yazma kutusunu taşıyan anlamına gelmektedir.
DOĞANCI : Doğan yakalayıcısı anlamına gelmektedir.
DÜZME(CE) : Sahte anlamına gelmektedir. Kendi adına çıkan isyan döneminde ve aslı konusundaki şüpheye ifade etmek üzere Mustafa’ya verilmiş unvandır.
EBU’L FETH : Fethin babası anlamına gelmektedir. II. Mehmet’e verilmiştir.
EFENDİ : I. Abdülmecid döneminden itibaren padişah oğullarına verilen unvandır. Ayrıca tarikat üyeleri arasında da bir dereceyi gösteren tabirdir.
EĞRİ : Eğri-büğrü anlamına gelmektedir. Topal olan Cihangir’e verilmiştir.
EĞRİ FATİHİ : III. Mehmed’e verilmiştir.
EMİR : İdareci, Şehzade anlamına gelmektedir. Yarı bağımsız idareciler için kullanılmıştır. Ayrıca Selçuklulara bağımlı olduğu süre zarfında I. Osman için kullanılmıştır.
EMİRÜ’L MÜ’MİNİN : Müslümanların İdarecisi anlamına gelmektedir. Halifeye verilen isimlerden biri olup I. Selim’in Mısır seferinden sonra Osmanlı padişahlarına da verilmiştir.
ENİŞTE : Kız kardeşin kocası anlamına gelmektedir.
FAHREDDİN : Dinin övüncü anlamına gelmektedir. .I. Osman’a verilmiştir.
FATİH : İstanbul’u fethinden dolayı II. Mehmet’e verilmiştir.
FATİH-İ BAĞDAT : Bağdat’ı fetheden anlamına gelmektedir. IV. Murad’a verilmiştir.
FRENK : Frank. Başlangıçta Fransa’dan gelenler için kullanılmışken oldukça genişletilerek herhangi bir Avrupa ülkesi için de kullanılmıştır.
GAZİ : Daru’l Harbde savaşan kişilere ve Hristiyanlara karşı alınmış zaferlerdeki askerlere verilen unvandır.
GENÇ : II. Osman’a verilen isimdir.
GÖZDE : Padişahın cariyeleri için kullanılmıştır.
GÜLEÇ : Neşeli anlamına gelmektedir.
GÜREŞÇİ : Güçlü olduğu için I. Mehmet’e verilmiştir.
GÜVEY : Damat anlamına gelmektedir.
GÜZELCE : Yakışıklı anlamına gelmektedir.
HACE, HACİ : Hace kadınlar için, Hacı erkekler için kullanılır. Mekke’de Hac görevini tamamlayan kişiye verilen unvandır.
HADİMU’L HARAMEYNİ’Ş ŞERİFEYN : İki mübarek şehir olan Mekke ve Medine’nin koruyucusu anlamına gelmektedir. I. Selim’e 1517′de Mekke Şerifi tarafından bu şehirlerin anahtarı gönderilmek suretiyle verilmiş bir unvandır.
HAFIZ : Koruyucu anlamına gelmektedir. Genişletilmek suretiyle Kur’an’ı ezbere bilen kişiye denilmiştir.
HAKANİ : Emperyal anlamına gelmektedir.
HAKANÜ’L BERREYN VE’L BAHREYN : Karaların ve Denizlerin Hakanı anlamına gelmektedir. Padişahın gücünün ihtişamını ifade eden unvanlardan biridir.
HALİFE : Hz. Muhammed’in vekili olarak Müslümanların imamlığını ve din koruyuculuğunu yapmakla görevli kimse, hükümdar.
HAN : Kırım idarecileri için kullanılmıştır. II. Selim tarafından torunu İbrahim’e verilmiştir.
HANÇERLİ : Hançer taşıyan anlamına gelmektedir.
HANIM SULTAN : Prenses Hanım anlamına gelmektedir. Padişahların kadın tarafından kız torunlarına verilen unvan.
HANTAL : Beceriksiz anlamına gelmektedir.
HASEKİ SULTAN : Gözde Prenses anlamına gelmektedir. Erkek evlat doğurmuş olan padişah gözdelerine verilen unvan. Genellikle ilk dört veya altı anne ile sınırlanmıştır.
HASEKİ KADIN : Gözde Kadın anlamına gelmektedir. Padişah kızlarının annelerine verilmiştir.
HATUN : Hanım anlamına gelmektedir. İlk dönemlerde, son dönemlerdeki Valide Sultan yerine padişahın nikahlı eşlerine verilen unvandır.
HEZARPARE : Bin parça anlamına gelmektedir. Ölümünden sonra kendisine yapılan suikasta işaret etmek için Ahmet’e verilen unvandır.
HÜMAYUN : Padişaha ait anlamına gelmektedir. Devlet kuşu, saadet anlamına gelen Hümay’dan alınmıştır.
HÜNKAR : Hükümdar anlamına gelmektedir. I. Murad ve II. Mehmed’e verilen unvandır.
HÜDAVENDİGAR : Hükümdar, Bey anlamına gelmektedir. I. Murad’a verilmiş ve daha sonra da Bursa Sancağı içinde kullanılmıştır. Yine Orhan ve II. Murad için de kullanılmıştır.
İKBAL : Talih anlamına gelmektedir. Haremde il rütbe ilerlemesi.
İLHAMİ : İlham alan anlamına gelmektedir. III. Selim’e verilen unvandır.
KALAYLIKÖZ : Beyaz Fındık anlamına gelmektedir.
KANBUR : I. Mahmut’a verilmiştir.
KANLI : Politikasını ima için II. Abdülhamid’e verilmiştir.
KANUNUİ : Adil anlamına gelmektedir. II. Mehmed’e ve özellikle de I. Süleyman’a verilmiştir.
KAPUDAN PAŞA : Amiral anlamına gelmektedir. Osmanlı donanmasının başındaki kimseye verilmiştir.
KARA : I. Osman ve birçok kişiye verilmiştir.
KEHLE-İ İKBAL : Talih bitti anlamına gelmektedir.
KETHÜDA : Kahya anlamına gelmektedir.
KIZIL : Kırmızı anlamına gelmektedir.
KOCA : Büyük anlamına gelmektedir.
KOZHEYCİ : Fındık satıcısı anlamına gelmektedir.
KÖSE : Sakalsız anlamına gelmektedir.
KRAL : Sırp unvanıdır.
KUL : Köle anlamına gelmektedir.
KULOĞLU : Köleoğlu anlamına gelmektedir.
KÜRÜŞÇÜ : Yay gerdiren anlamına gelmektedir. Bir sanatta pir kabul edildiği için I. Mehmed’e verilmiştir.
LALA : Terbiyeci anlamına gelmektedir. Özellikle hem sarayda, hem de tayin edildikleri sancak valiliklerinde genç şehzadeleri yetiştirenlere verilen unvandır.
Lİ/LI/LU : den, dan yer isimlerine bağlanır. Kişinin doğum yerini işaret için kullanılmıştır.
MAKBUL : Gözde anlamına gelmektedir.
MAKTUL : Öldürülmüş anlamına gelmektedir.
MEHD-İ ULYA-YI SALTANAT : Büyük saltanat beşiği anlamına gelmektedir. Diğer bir ismi de Valide Sultan’dır.
MEKRİ : Kurnaz anlamına gelmektedir.
MEST : Sarhoş anlamına gelmektedir. II. Selim’e verilmiştir.
MEYVEİ : Meyve satan anlamına gelmektedir.
MIRAHOR : Ahırların muhafızı anlamına gelmektedir. Emir-i Ahur’dan gelmedir.
MİRZA : Şehzade anlamına gelmektedir. İran unvanıdır.
MUHASSIL : Vergi tahsildarı anlamına gelmektedir.
MUHSİN : Bağışlayıcı anlamına gelmektedir.
MUHTEŞEM : Avrupalılar tarafından I. Süleyman’a verilen unvandır. Türkler kullanmazlar.
MUID : Okulda düzeni sağlayan anlamına gelmektedir.
MUSAHİP : Padişah’a hususi işlerinde yardım eden anlamına gelmektedir.
MÜVERRİH : Tarihçi anlamına gelmektedir.
NEBİL / NEBİLE : Prens/Prenses Mısır unvanıdır.
NAİB : Vekil anlamına gelmektedir.
NAKKAŞ : Dekoratör anlamına gelmektedir.
NAMZET : Aday anlamına gelmektedir. Henüz tam olarak evlenmemiş, nişanlı olan padişah kızlarına verilen unvandır.
NİŞANCI : Saltanat mührünün muhafızı anlamına gelmektedir.
NİŞANCI OĞLU : Saltanat mührü muhafızının oğlu anlamına gelmektedir.
OĞUZ : Temiz veya genç erkek anlamına gelmektedir.
OSMANCIK : Küçük Osman I. Osman için kullanılmıştır.
PADİŞAH : Hükümdar anlamına gelmektedir. İran kaynaklı bir unvandır.
PALABIYIK : Kavisli uzun bıyıklı anlamına gelmektedir.
PARE : Parça, Hezarpare ve Şekerparede olduğu gibi.
PEHLİVAN : Şampiyon, Güreşçi anlamına gelmektedir. I. Mehmed’e verilmiştir.
REİSÜ’L-KÜTTAB : Katiplerin Reisi anlamına gelmektedir.
RUM : Rumeli anlamına gelmektedir. Temelde Roma ve Roma İmparatorluğu içinde kalan yerleri ifade eder. Böylece Anadolu Selçukluları, İran Selçuklularından ayrılmışlardır. Ayrıca “Rum Beylerbeyi” altında Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa eyaletlerini de temsil eder.
SAHİB KIRAN : Her zaman başarılı Hükümdar anlamına gelmektedir. I. Süleyman ve IV. Murad’a verilen unvandır.
SAİBÜ’L AŞERETİ’L KAMİLET : On numarayı tamamlayan anlamına gelmektedir. Onuncu sultan olduğu için I. Süleyman’a verilmiştir.
SANCAK : Büyük Bayrak , Eyalet anlamına gelmektedir.
SANCAK BEYİ : Eyalet İdarecisi anlamına gelmektedir.
SARHOŞ : II. Selim’e verilmiştir.
SARI : Sarı, Soluk II. Selim’e verilmiştir.
SARIKÇI : Sarık yapan anlamına gelmektedir.
SEDEF-İ DÜRR-İ HİLAFET : Hilafet incisinin sedefi anlamına gelmektedir. Bir diğer unvanı da Valide Sultan’dır.
SEMEN/SEMİZ : Şişman anlamına gelmektedir.
SERASKER : Ordu komutanı anlamına gelmektedir.
SEYYİD : Peygamber soyundan gelen anlamına gelmektedir.
SİLAHDAR : Silahları muhafaza eden memur anlamına gelmektedir. Sultanın hususi görevlilerinden biridir.
SİPAHİ : Atlı asker anlamına gelmektedir.
SIĞIR : II. Selim’e verilmiştir.
SOFU : II. Bayezid’e verilen unvandır.
SULTAN : Prens anlamına gelmektedir.
SULTANÜ’L-GUZAT : Gaziler sultanı anlamına gelmektedir. İlk dönem unvanıdır. I. Murad ve diğerlerine verilmiştir.
SULTANZADE : Prenses oğlu anlamına gelmektedir. Padişah kızlarının oğullarına veya erkek torunlarına verilen unvandır.
ŞAH-I ALEM-PENAH : İmparator, Dünyanın barınağı anlamına gelmektedir. Padişahın üstünlük unvanlarından biridir. İran menşelidir.
ŞAHİN : Sokullu Mehmed Paşa’ya verilmiştir.
ŞAHZADE/ŞEHZADE : Padişahın oğlu anlamına gelmektedir. I. Mehmed ile başlayarak padişahların oğullarına verilmiştir.
ŞEHİD : Savaşta dini uğruna ölen kişi. I. Murad ve II. Osman’a verilmiştir.
ŞEHRİ : Şehirli anlamına gelmektedir.
ŞEYH : Edebali’ye verilmiştir.
ŞEYHÜLİSLAM : Müfti anlamına gelmektedir. Halifenin altında olup İslam’ın başkanıdır.
ŞÜCAEDDİN : Dinin kahramanı anlamına gelmektedir. Orhan’a verilen unvandır.
TAVAŞİ : Hadım anlamına gelmektedir.
TAVİL : Uzun anlamına gelmektedir. Sokullu Mehmed Paşa’ya verilmiştir.
TEKFUR : Kral anlamına gelmektedir. Ermenice “Tagavor”dan alınmıştır.
TIRNAKÇI : Dolandırıcı anlamına gelmektedir.
TİRYAKİ : Genellikle uyuşturucu veya sigara tiryakiliği için kullanılır.
UĞURLU : Şanslı anlamına gelmektedir.
VALİDE : Anne anlamına gelmektedir.
VALİDE SULTAN : Prenses Anne anlamına gelmektedir. Saltanatları döneminde padişahların annelerine verilen unvandır. XVI. yüzyılda girmiştir.
VELİ : II. Bayezid’e verilen unvandır.
VELİAHT : Tahta geçecek şehzade anlamına gelmektedir. Tahta geçecek kişi için son dönemde kullanılmıştır.
VEZİR : Bakan, Ağır sorumluluk yüklenen anlamına gelmektedir.
VEZİR-İ AZAM : Başbakan, Baş vezir bir diğer formu da Sadr-ı Azam‘dır.
VOYNUK : Bulgar savaşçısı anlamına gelmektedir.
VOYVODA : İdareci anlamına gelmektedir. Moldavya ve Lehistan prensliklerinden birinin yöneticisine verilen unvandır.
YAĞLIKÇI : Yağlık satan anlamına gelmektedir.
YAVUZ : Yiğit anlamına gelmektedir. I. Selim’e verilmiştir.
YENİÇERİ : Yeni askerler anlamına gelmektedir. Meşhur Yeniçeri Ocağı mensupları.
YILDIRIM : I. Bayezid’e verilmiştir.
ZADE : oğlu yani “ın soyu” anlamında genişletilmiştir
- Osmanlıda Kullanılan Lakaplar Konusuna Benzer Konular
- SIK SIK Kullanilan ATA Sözleri 23.03.2004
- Ordu İlinde En Çok Kullanılan İsimler 18.03.2014
- osmanlıda ilkler 15.11.2007
- Otistik Çocukların Eğitiminde Kullanılan Teknik Ve Yöntemler 21.03.2009
- İngilizcede En Çok Kullanılan Fiiller 21.05.2008
- Plastik Gıda Ambalajı 26.01.2014 21:49