1. Ana Sayfa
  2. Eğitim
  3. AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ

AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ

Son güncelleme: 20.08.2007 13:24
JoLiE JoLiE foto
  • AKARSULARIMIZIN REJİMLERİ


    Akarsu rejimi: Akarsuyun debisinin yıl içersinde gösterdiği alçalma yükselme halindeki seviye değişikliğidir.
    Akarsuyun debisi: Akarsuyun her hangi bir yerindeki enine kesitinden 1sn'yede gecen su miktarına debi denir.
    Debiye etki eden faktörler:
    1) İklim (yağış sıcaklığı)
    2) Bitki örtüsü
    3) Havzadaki büyük kaynaklar ve yer altı suları
    4) Yatağın geçirimliliği
    5) Dağlardaki kar kalınlığı
    6) Göller
    7) İnsan
    Rejime etki eden faktörler
    1) Yağış rejimi
    2) Yağış biçimi
    3) Akarsu kaynağı
    4) Sıcaklık ve buharlaşma
    5) Havzanın genişliği
    6) Arazinin şekli ve eğimi
    AKARSU REJİM TİPLERİ
    a) Yağmur Suları İle Beslenen Akarsular: Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde, akarsularda yazın seviye düşmesi, kışında seviye yükselmesi görülür. Karstik kaynaklarla beslenen akarsularda, seviye düşmesi fazla olmaz. Akdeniz akarsu rejimi, barajın olmadığı akarsu veya kolunda görülür. Örnek: Baraj olan
    Seyhan-Ceyhan-Gediz-Manavgat gibi akarsular doğal özelliğini kaybetmiştir.
    b) Kar ve Buz Suları İle Beslenenler: Bu rejim, yağışın büyük bölümünün kar şeklinde düştüğü yüksek dağlardan kaynağını alan akarsularda görülür. Örnek: D. Karadeniz ve D. Anadolu akarsuları. Bu tip akarsularda, akım seviyesi Mart- Ağustos arasında yükselir, kışın düşer.
    c) Kaynak sularıyla beslenenler: Örnek: Manavgat ve Köprücay'dır.
    d) Gölden çıkan akarsular:
    1-Beyşehir gölünden çıkan ve Konya arazisini sulayan Çarşamba suyu
    2-Eğirdir gölünden çıkan Kovada çayı.
    3-Manyas gölüne ulaşıp, tekrar gölden çıkan Koçaçay
    4-Ulubat gölünü ulaşıp tekrar gölden çıkan Kemalpaşa- Orhaneli
    5-Erzurum ovasının doğu ve güneyindeki bataklık ve göllerden çıkan Karasu
    6-Çıldır gölünden çıkan Arpaçay
    e) Karma rejimli akarsular: Ülkemizdeki büyük akarsulardan Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Fırat ve Dicle önemli karma rejimli akarsulardandır.bu tür akarsular, farklı iklim bölgelerinden beslenir.
    TÜRKİYE'DE GÖLLER VE OLUŞUMLARI
    Göller; sularının tatlı, acı ve tuzlu olması bakımından farklılık gösterirler. Bu durum;
    a) Gölün genişliği ve derinliği
    b) Gölün dışarıyla bağlantısı olup olmadığına
    c) Bulunduğu yerin, iklim özelliklerine bağlıdır.
    Göl Çeşitleri
    1) Doğal Göller
    a) Tektonik Göller: Bu göller tektonik çukurların suyla dolması sunucu oluşmuştur.
    Van gölü: Ülkemizi en büyük ve en derin gölüdür. Nemrut Dağı'nın oluşturduğu volkanik set gölüdür. Suları sodalıdır. Ulaşım Tatvan ve Van arasında yapılır. Balık avlanır.
    Hazar gölü: Suyu az sodalı ve tuzludur. Bazı balık türleri yaşar. Gölün suları Hazar 1ve 2 tünelleriyle hidroelektrik santrallerini çalıştırır.
    Eğirdir-Kovada: Antalya körfezinin kuzeyinde bir kırık üzerinde. yer alır.Bu oluğun kuzeyinde Eğirdir, güneyinde Kovada bulunur. Eğirdir 'S' şeklindedir.
    Eğridir'in suları önce Kovada'ya yeraltından geçer.
    Büyükşehir ve Suğla: Sultan ve Dedegöl dağları arasındaki oluk içinde yer alırlar. Bu oluğun kuzeyinde Beyşehir yer alır. Suları tatlı olup, Türkiye'nin 3. büyük gölüdür.Çarşamba suyu ile Konya ovasını sular. Beyşehir'in kuzeydoğusunda, kastlaşma ile oluşan Suğla bulunur.
    Akşehir: Sultan ve Emir dağları arasında bulunur. Kapalı havza olduğundan suları tuzludur.
    Karamuk: Sultan dağlarının batısında bulunur. Suyunu yeraltından Eğirdir gölüne boşaltır.
    Eber: Akşehir gölünün yanındadır. Fazla sularını Akşehir'e boşaltır. Tatlı suludur.
    Burdur: Kapalı havzada bulunduğundan suları kullanılmaz.
    Acığöl: Tektonik kökenlidir. Sığ kısımları yazın kurur ve ince bir tuzla kaplanır.
    Çıldır: Sularını Arpaçay ile boşaltır. Suları tatlıdır. Balıkçılık yapılır.
    Aktaş: Kapalı bir göl olup, suları acıdır.
    Sapanca: İzmit körfezinin doğusunda yer alır.suları tatlı olup, genelde yöredeki sanayi tesislerinde kullanılır.
    İznik gölü: Gemlik, körfezinin doğusunda yer alır. Suları tatlıdır.
    b) Karstik-Teknolojik göller: Bu göllerin oluşumunda hem kireç taşlarının çözünmesi, hemde çökme etkili olmuştur. Örnek: Eğirdir, Kovada, Beyşehir, Suğla ve Yarışlı gölleri. Bunlar genelde tatlı su gölleridir. Balık avlanır. Doğu Anadolu ayrıca Adıyaman'da Gölbaşı örnektir.
    c) Karstik göller: bunlar sadece kireç taşlarının çözünmesiyle oluşan çukurlardaki göllerdir. Örnek: Kestel ve Salda
    d) Volkanik Göller: Bu göller krater, maar ve kalderalar da oluşan göllerdir. Isparta'daki Gölcük gölü Krater, Nemrut Gölü, Kaldera'ya, Meke Tuzlası ve Acığöl maar'lara örnektir.
    e) Heyelan set gölleri: Heyalandan kopan parçaların bir akarsu vadiisinin önünü kapatması sonucu oluşan göllerdir. Bunlar Tortum, Sera, Zinav Yedigöller ve Sülüklü Gölleri.
    f) Set gölleri:
    1) Kıyı set gölleri: Kıyı oklarının bir koy veya körfezin önünü kapatması sonucu oluşan gölledir. Örnek: B. Ve K. Çekmece gölleri ile Çukurova'daki Akyatan gölü.
    2) Alüvyal set gölleri: Akarsuyun taşıdığı alüvyonların akarsuyun önünü kapatması sonucu oluşurlar.
    Köyceğiz: Dalaman çayının Köyceğiz körfezinin önünü kapatmasıyla oluşur.
    Çamiçi: Aynı şekilde oluşmuştur.
    Eymir ve Mogan: Elmadağ'dan gelen derelerin oluşturduğu birikinti konilerinin vadiyi tıkaması ile oluşmuştur.
    Abant: Abant suyunun getirdiği, alüvyonun vadiyi tıkaması ile oluşmuştur. Önemli turizm merkezlerindendir.
    Uzungöl: Uzundere vadisine açılan yan derenin meydana getirdiği birikinti konisinin gerisinde oluşmuştur.
    g) Buzul gölleri: Buzulların oluşturduğu sirklerde eriyen bazı suların birikmesiyle oluşur. Bu göller Kaçkar, Cilo,Aladağlar ve Bolkar dağlarında bulunur.
    h)Baraj göllleri: Günümüzde 200'ü aşkın baraj yapılmıştır. En büyük baraj göllerimiz Atatürk, Keban, Karakaya'dır.
    Önemli Barajlarımız
    Fırat : Atatürk, Keban, Karakaya
    Sakarya : Hasan, Polatkan, Gökçekaya
    Yeşilırmak: Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu
    Kızılırmak : Hirfanlı, Altınkaya
    Manavgat : Manavgat, Oymapınar
    Ceyhan .: Aslantaş
    Seyhan : Seyhan
    B. Menderes : Adıgüzel, Kemer
    Gediz : Demirköprü
    Aksu : Karacaören
#20.08.2007 13:24 0 0 0