(Hoca Celaleddin Yakut tarafından MS 1310 yılında inşa edilmiştir.İlhanlı döneminden günümüze kalan nadir eserlerden birisidir. İslam Eserleri Müzesi olarak kullanılmaktadır.)
Lalapaşa Camii
(Osmanlı dönemine ait Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış camii. Mihrabında kabenin örtüsünden bir parça bulunmaktadır.)
Üç Kümbetler
(Saltukoğulları devrinden kalan bu muhteşem kümbetlerin iki büyük özelliği vardır. Birincisi, Anadolu'da yapılmış ilk eserlerden olması, ikincisi bunların üçünün de tamamen birbirinden ayrı mimari üsluplarla yapılmış olmalarıdır.
Üç kümbetlerden sekiz köşeli plan üzerine oturtulmuş olanın, Saltuklu Devletinin kurucusu Emir Saltuk'a ait olduğu sanılmaktadır. Tamamiyle kesme taştan yapılmış olan kümbetlerin diğer ikisinde kimlerin yattığı bilinmemektedir.)
Erzurum Kalesi
Cennet Çeşmesi
Kale İçi
Çoban Dede Köprüsü
Güneş Saati
(Dünyada bir eşi daha bulunmayan, 1771 yılında Fehim Efendi tarafından yapılmış ve bugün hâlâ şaşmayan güneş saati. Saat Şeyhler camiinin minaresine yerleştirilmiştir.)
Veee Benim Doğduyum Yer Olan Pasinlerden Bir Görünüm(Pasinler Kalesi)
ERZURUMLU ŞAHSİYETLER
1 - Ahmet İhsan Tokgöz
2 - Alvar İmamı Hacı Muhammet Lütfi Efendi
3 - Arif Sağ
4 - Aşık Erbabi
5 - Aşık İshak Kemali
6 - Aşık Mehmet Gülhani
7 - Aşık Mevlüt İhsani
8 - Aşık Mustafa Ruhani
9 - Aşık Sümmani
10 - Aşık Yaşar Reyhani
11 - Bahri Karaçay
12 - Cahit Can
13 - Cahit Koytak
14 - Can Bahadır Yüce
15 - Celalettin Arif (1876-1930)
16 - Cemal Gürsel
17 - Cemal Paşa (1872-1922)
18 - Dr. Şenol Kantarcı
19 - Dursun Ali Erzincanlı
20 - Erbabi
21 - Erol Taş
22 - Erzurumlu Emrah
23 - Erzurumlu İbrahim Hakkı
24 - Ethem Baba (1836-1916)
25 - Ethem Pertev Paşa (1824-1872)
26 - Fatih Karaca
27 - Fethullah Gülen
28 - Güllebi Turan (Ustaoğlu)
29 - Habip Baba Hz.
30 - Hacı Mevlüd Baba
31 - Haluk Kırcı
32 - Haşiizade Hacı Ali Efendi (?-1908)
33 - Havasi 1827-1892)
34 - Hoca Raif Efendi (1847-1949)
35 - İbrahim Erkal
36 - İlhami Çiçek
37 - İsmail Gürcan
38 - Kadı Mustafa Darir (?-?- 14.yüzyılda yaşamış)
39 - Kami (1843-1911)
40 - Katibi (1595- ?)
41 - Kazım Karabekir
42 - Kemal (1866-1941)
43 - Kemalettin Kamu
44 - Kemani Haydar Telhüner
45 - Ketencizade Mehmet Rüştü Efendi
46 - Lezgi Ahmet
47 - Lütfü
48 - M. Sıtkı Aras
49 - M. Zeki KURNUÇ
50 - Mahiri
51 - Mehmed Kırkıncı Hoca Efendi
52 - Mehmed Said Paşa
53 - Mehmet Arif Bey
54 - Mehmet Nuri Yılmaz
55 - Muhammed Hazık Efendi
56 - Murtaza Hoca (Köse Hoca Büyük Efe)
57 - Mülhemi
58 - Mürsel Bakü
59 - Nafiz Kotan (1885-1946)
60 - Naim Hoca
61 - Natıki
62 - Nefi
63 - Nene Hatun 1857 - 1955
64 - Nezir Akalın
65 - Nihani
66 - Nihat Kabanlı
67 - Nuri Kemal Güraksın
68 - Nurullah Genç
69 - Oramiral Yener Karahanoğlu
70 - Org. Mehmet Muzaffer Alankuş
71 - Org. Mehmet Şener Eruygur
72 - Org. Semih Sancar
73 - Orhun Ene
74 - Ozan Dursun Çelebi
75 - Ömer Nasuhi Bilmen
76 - Pir Ali Baba Hz.
77 - Rahmani
78 - Raif Dinç
79 - Refik Durbaş
80 - Reşit Karabacak
81 - Rıza Ümit
82 - Rüştü Paşa
83 - Saadettin Akatay
84 - Sadullah Paşa
85 - Sebahattin Bulut
86 - Selahattin Ozan
87 - Selâmi Karakelle
88 - Serdari
89 - Siraci
90 - Solakzade Sadık Efendi
91 - Süleyman Necati Bey
92 - Şefik Can
93 - Şehvari
94 - Şevket Özdem
95 - Şeyhülislam Feyzullah Efendi
96 - Şükrü Paşa
97 - Tayyip İde (Teyyo Pehlivan)
98 - Ümmani
99 - Ümminican
100 - Vahdet Nafiz Aksu
101 - Zekiye Çomaklı
102 - Zelafet
103 - Zinnur Tiryaki
104 - Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu (1901-1974)
ERZURUMUN KURTULUŞU
Birinci dünya savaşında Erzurum, Çarlık Rus ordusunun ilk hedefi üzerindeydi. Erzurum 16 Şubat 1916'da Ruslar tarafından işgal edildi. 1917 yılında Rusya'da çarlık rejimi yıkılmış Bolşevikler ülkede duruma el koymuşlardı. Rusya'da bu yönetim değişikliği üzerine Ruslar işgal ettikleri Doğu Anadolu Bölgesini boşaltarak ülkelerine dönmeye başlamışlardı. Ancak Doğu Anadolu'da Ermenistan hayalini yaşayan Ermeniler süratle silahlanarak Erzurum ve çevresinde soykırıma giriştiler. Erzurum Rus II. Topçu Kale Komutanı olan Twerdo Khlebov, Ermenilerin bu kanlı hareketlerine sadece seyirci kaldı. Erzurum'a giren Türk birlikleri şehir içinde 2127 şehit defnetmişler, ayrıca Kars kapıda da 250 ceset bulmuşlardır.
Kazım Karabekir Paşa, 12 Mart sabahını şöyle dile getiriyordu: "Erzurum'da halk gözyaşları içinde kimi babasını, kimi kardeşini yakılmış ya da süngülenmiş buluyor, saçlarını yoluyordu, sokaklarda canlılıktan bir iz bile kalmamıştı. Yerlerde çocuk, kadın ve yaşlılar kanlar içinde yatıyordu."
Ermenilerin yalnız son gece (11-12 Mart 1918) 3000 Müslüman Türk'ü öldürdüklerini, Erzurum'daki Rus Yarbayı Twerdo- Khelebof anılarında ifade etmiştir. "Demiryolu istasyonunda sanki bir mezarlık ölülerini dışarıya çıkarmıştı. Cenazeler arasından geçerek feci duruma gözlerimizle şahit olduk. Bilhassa Tahtacılar semtinde karşılıklı yer alan Osman Ağa ve Mürsel Paşa konaklarına doldurulup yakılan ve katledilen Erzurumlular insanı titretiyordu."
Erzurum'da resmi belgelere göre 9563 yerli Türk ahali Taşnak Ermeni çeteleri tarafından şehit edilmiştir.
12 Mart 1918 günü Türkün kalbi olan Erzurum'un esaretten hürriyete, ölümden hayata kavuştuğu bir gündür. 12 Mart 1918 de Türk Hükümeti, Doğuda ki güzel toprakları, yüksek dağları mert kanıyla sulayarak, düşmana göğüs geren Erzurum'u karanlık bir günden kurtardığının yıl dönümüdür.
12 Mart 1918 tarihi Erzurum kalesinin beklediği kutsal sabahtır. yıl önce bir 12 Martta zamanın saygısı altında kalan, hatırladıkça kanayan bir yara içimizi sızlatır, sevincimizi gözyaşlarımızın ıslaklığı, mutluluğu kederimizin hüznü, Hürriyetimizde kanımızın pahası, yaşamımızda Türk olmanın gururu, bayrağımızda varlığımızın manası vardır ve saklıdır, işte 12 Mart kutlu günümüzün bizlere hatırlattıkları bu duygu ve fikirlerdir.
ŞARKILAR VE TÜRKÜLERİMİZ
1- A Güzel Dolanda Gel
2- Acem Ülkesi
3- Acep Bir Karuban Hane Bu Dünya
4- Adalardan Çıktım Yayan
5- Adım Şirkan
6- Ağ Deveyi Düzde Gördüm
7- Ağca Ferikler
8- Ağlama gözleri kızarmış dostum
9- Akşam Olanda
10- Al At'ta Yeşil Kolan
11- Al Yeşil Geymiş
12- Arpa Ekdim Biçemedim
13- Aşığım Ben Sevdalı
14- Aşşahtan Gelirem Yüküm Eriktir
15- Ay Aksamdan Işığdır
16- Aya Bak
17- Aziziye Türküsü
18- Bağa Gel Bostana Gel
19- Bala Sarhoş Bala Sarhoş
20- Ben Bir Kavak
21- Ben Horozam Öterem
22- Bir Gün Bir Güzel Gördüm
23- Bir Sandığım Vardır Sırmadan Telden
24- Bir Taş Attım Çegile
25- Bir Tipiye Yakalandım
26- Bu Dağlar Kömürdendir
27- Bu Tepe Pullu Tepe
28- Bugün Ben Bir Güzel Gördüm
29- Bugün Sabah İle Visal-i Yardan
30- Can Dedim Ki Can Diyesen
31- Çayırım Çevirmeli
32- Çekin Gıratımı Binek Taşına
33- Çeşmeye Vardım Kızım
34- Çıktım Tandır Başına
35- Çirişe Gitmezdim Anam Yolladı
36- Çirişi Topladım
37- Çorabımın Altı
38- Dadaş Sen Oyna
39- Dam Başında
40- Dedi Yok Yok
41- Deli Kız
42- Dün Gece Yar Hanesinde
43- Düzden Geven Topladım
44- Eledim Eledim
45- Erzurum Dağları
46- Erzurum Kaledir Çıkın Engine
47- Erzurum Manileri
48- Erzurum Manileri
49- Erzurum Mehleleri
50- Erzurum'a Gel
51- Erzurumlu Dilber Yar
52- Erzurumlu Narin Yar
53- Erzurum'un Dadaşı
54- Erzurum'un Dağında
55- Erzurum'un Taşları
56- Felek
57- Gala Dibinde Beden Var
58- Galalıyam Galalı
59- Get Gelemem İşim Var
60- Göç Göç Oldu
61- Güzeller Toplanmış Toya giderler
62- Habudi Yar Habudi Yar
63- Hanım Gaşların Gözlerin
64- Hani Yaylam
65- Hele Dadaş
66- Helli Bardak
67- Huma Kuşu
68- İftadiye
69- İki Evliler Arsız Olur
70- Kalkın Turnam Kalkın
71- Kapıda Kavun Yerler
72- Kara Camışları Vurdum Bayıra
73- Kara Kız
74- Karanfil
75- Karlı Dağlar Karanlığın Basdı
76- Kavurma Koydum Tasa
77- Kaynana Gelin
78- Kevengin Yollarında
79- Kınacılar Taş Başına Dizildi
80- Kırmadan Gel Kırmadan
81- Kırmızı Gül
82- Kızlar
83- Kotana Bak Kotana
84- Leylek
85- Miras Destanı
86- Münacaat Eyledim Gani Mevlaya
87- Nasıl Methedeyim
88- Nefis Sen Ölmez Misin ?
89- O Revan'ın Ak Yokuşu
90- Payton
91- Pulli Tepe
92- Ramazan Manileri
93- Sarı Gelin
94- Semaver
95- Su Gelir Taşa Değer
96- Su Gelir Taştan Akar
97- Şafak Söktü Gine
98- Şeytan Bunun Neresinde
99- Tamzara
100- Tandıra Goydum Paçayı
101- Taşa Çaldım
102- Tut Yedim
103- Tutam Yar Elinden
104- Uyan Efendi Uyan
105- Uzun Havlu Çift Bardak
106- Üç Güzeller
107- Vefasız Yarim
108- Yayığ
109- Yaylalar İçinde Erzurum Yaylası
110- Yemen
111- Yendim Dere Zalhana
112- Yüce Dağ Başında
113- Yüce Dağ Başında Bir Sürü Kuzu